به جریان کتاب های زرد نپیوندید! - مجله مستانه

این مترجم زبان ترکی استانبولی در گفت وگو با خبرنگاران درباره معیارهای انتخاب کتاب برای ترجمه که به نظر می رسد به سمت کتاب های پرفروش رفته اند، اظهار کرد: ترجمه کتاب های عامه پسند از سال های پیش بوده و نمی توان این مسئله را انکار کرد اما چیزی که تغییر پیدا نموده، کمیت این موضوع است؛ مثلا 50 سال پیش اگر 30 کتاب عامه پسند ترجمه می کردیم به همان مقدار هم کتاب جدی داشتیم، هرکدام هم خوانندگان خود را داشتند. اتفاقی که حالا افتاده این است که کفه ترازو آرام آرام به سمت کتاب های زرد و عامه پسند سنگینی می نماید و این چیز بدی است. در واقع تعادلی که بین این دو نوع ادبیات وجود داشته به نفع ادبیات عامه پسند سنگینی می نماید و یا از بین رفته است.

او با بیان این که دلایل متعددی برای این موضوع وجود دارد، گفت: یکی از دلایل این است که انتظار مردم از ادبیات پایین آمده و ادبیات جدی را دنبال نمی نمایند، آن ها دنبال داستان های ساده تری هستند تا فکر شان درگیر مسائل فلسفی نگردد پس سراغ ادبیات زرد و عامه پسند می فرایند. و آن چه در میان مترجمان رخ داد، به تبعیت از این بازار است، یعنی خواننده های عامه پسند هستند که مترجمان را به این سمت می کشند تا به ترجمه این نوع کتاب ها بپردازند.

حسینی اضافه کرد: به هرحال این اتفاق در ترجمه افتاده است و فکر می کنم باید چاره ای برای آن اندیشید، زیرا اگر همین طور پیش برود تا چند سال بعد دیگر کتاب های فاخری که به زبان فارسی ترجمه شوند، نخواهیم داشت. از طرف دیگر چند مترجم خوبی هم که داریم، شاید به خاطر مسائل اقتصادی به سمت این نوع کتاب ها بفرایند. یکی از توقعاتی که ما مترجمان داریم این است که کتاب های مان فروش برود. اگر کتابی فروخته نگردد، شکست ضمنی برای مترجم است و کتاب عامه پسند هم این بخت را به مترجم می دهد که کتابش خوب فروش برود.

مترجم خر مرده نوشته عزیز نسین، خانه لیلا و آخرین جزیره اثر زولفو لیوانلی سپس گفت: البته معتقدم نباید در مقابل این جریان تسلیم شد، باید ایستاد و سراغ کتاب های خوب رفت، کتاب هایی که ارزش ترجمه کردن و خوانده شدن دارند. سوای مسائل اقتصادی، این که ممکن است از ترجمه کتاب مبلغ زیادی به دست نیاورند، وظیفه مترجم این است که کارش را درست انجام دهد. ادبیات حوزه ای نیست که ما در پی منافع شخصی و اقتصادی خود باشیم. اگر بخواهیم به صورت جوهری و به شکل واقع بینانه به حوزه ادبیات نگاه کنیم، ادبیات یک عشق است، یک توافق بین نویسنده و اثرش و مترجم و کتابی که ترجمه می نماید، بنابراین بهتر است کتاب خوب را ترجمه کنیم.

حسینی درباره رقابت بین ناشران و بعلاوه مترجمان برای ترجمه هرچه سریع تر کتاب نیز شرح داد: این موضوع به نبود حق امتیاز در کشورمان برمی گردد، بعلاوه یکی از دلایلی که نویسندگان ما هم نتوانستند با جهان ارتباط بگیرند به این موضوع برمی گردد؛ بده بستان و این تعامل بین ما و کشورهای دیگر به وجود نیامده و نسبت به ما بی اعتمادی وجود دارد. به علت نبود قانون حق امتیاز، ما مترجمان کتاب بنده خدایی را برمی داریم و بدون این که ناشر و یا نویسنده باخبر باشند، آغاز به ترجمه می کنیم، بدتر این است که کتاب را یک نفر ترجمه نمی نماید بلکه در آن واحد پنج نفر یک کتاب را ترجمه می نمایند و در مسابقه ای قرار گرفته اند که کتاب را هرچه زودتر به دست ناشر برسانند و به اصطلاح بترکانند، چنین نگاهی در بین بعضی از مترجمان وجود دارد. این هم به علت نبود حق امتیاز است زیرا اگر حق امتیاز باشد، نویسنده خارجی یا ناشر خارجی حق امتیاز را به یک ناشر می فروشد تا ناشران دیگر نتوانند همان اثر را ترجمه نمایند. این به هم ریختگی در حوزه نشر به خاطر این مسئله است.

مترجم سه دختر حوا، من و استادم و شرم الیف شافاک اظهار داشت: ناشران متعددی که تمرکزشان در تهران و قم است، بازار کتاب جهان را رصد می نمایند و کتاب هایی را که فکر می نمایند، می تواند خوب بفروشد، به مترجم می سپارند، اما فکر می کنم مترجمان نباید خود را به این جریان بسپارند، در مقابل این جریان مقاومت نمایند حتی اگر موضوع اقتصادی ترجمه کتاب های ثقیل و سنگین آن ها را آزار می دهد و پولی را که مترجم کتاب زرد به دست می آورد، به دست نمی آورند. باید صبر داشته باشند و بدانند کسی که مردم را با فرهنگ و ادب دیگر کشورها به واسطه ادبیات، داستان و نمایشنامه آشنا می نماید، مترجم ادبی است. مترجم ادبی پلی است میان فرهنگ ها، شاید این جمله کمی کلیشه ای شده باشد اما حقیقت دارد و این پل هرچقدر محکم تر باشد تعامل و گفت وگوی بین دو فرهنگ بیشتر خواهد شد.

صابر حسینی در ادامه اعلام کرد: ما با ترجمه می خواهیم نگاه فلسفی یک ترک، فرانسوی و یا یک انگلیسی را نسبت به جهانی اطراف خود بشناسیم، اگر منظورمان خواندن داستان های عاشقانه سطحی باشد در همین فیلم های معمولی بالیوود و تلویزیون ایران و... می توانیم آن ها را ببینیم. بحث ما این است نویسنده ای در آن سوی جهان به عنوان نماینده ای از مردم کشورش چطور به جهان نگاه می نماید زیرا افکار فلسفی اش در قالب شخصیت های داستان تبلور پیدا می نماید، مترجمی که واقعا دنبال کتاب های خوب است، این را در یک اثر کشف و ترجمه می نماید و خواننده با خواندن کتاب های جدی سطح فکری اش بالاتر می رود. با خواندن کتاب های عامه پسند هیچ تغییری در سطح فکری مردم جامعه ما پیش نخواهد آمد. هرچند معتقدم خواندن بدترین کتاب، بهتر از نخواندن کتاب است. اگر کتاب های عامه پسند خوانده می گردد باز غنیمت است و بهتر از این است که اصلا خوانده نگردد اما این که به سطحی برسیم که نویسندگان غیرجدی و سطحی ویترین کتاب فروشی ها جای نویسندگان بزرگی مانند مارکز، آلبر کامو، سارتر، اوهان پاموک و... را بگیرند، امری ناپسند برای حوزه نشر و کتاب ما خواهد بود.

او در انتها نسبت به شرایط کتاب فروشی ها انتقاد کرد و گفت: چندی پیش از مقابل یکی از کتاب فروشی های تبریز که کتاب های خوبی هم در ویترین می گذاشت، می گذشتم که دیدم بخش زیادی از ویترین خود را به لوازم تحریر، کیف و لیوان و... اختصاص داده است، چیزی که باعث شده این کار را انجام دهد، نفروختن کتاب است و داشتن کتاب صرف باعث می گردد ضرر کند و باید کالای دیگری هم کنار کتاب ها بیاورد.