روز های پایانی فرصت 60 روزه چهارم؛ گام پنجم در راه است - مجله مستانه

به گزارش گروه دیگر رسانه های خبرنگاران، سه روز دیگر به خاتمه فرصت 60 روزه چهارم ایران (240 روز) به طرف های به جامانده در برجام به ویژه طرف های اروپایی به جامانده و به نظر می رسد که در این مدت نیز شاهد اقدامی از سوی اروپا و معینا سه عضو اروپایی 1+4 (آلمان، فرانسه و انگلیس) نباشیم و ایران هم همانگونه که پیش از این اعلام نموده بود، وارد گام پنجم کاهش تعهدات برجامی خواهد شد.

در همین خصوص علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی اخیرا (اول دی ماه) در اظهاراتی مطرح نمود که اگر اروپا همچنان به انجام تعهدات خود پایبند نباشد، ایران گام پنجم کاهش تعهدات برجامی خود را برخواهد داشت.

البته همچون قبل جزییات گام پنجم تا زمان اعلام آن معین نیست و همانگونه که علی اکبر صالحی دوم دی ماه در حاشیه مراسم راه اندازی بخش ثانویه راکتور اراک عنوان نموده، اعلام گام پنجم به عهده رئیس جمهور است و هنوز صحبتی جدی در این باره نکردند. وی اضافه نمود: ما آمادگی لازم برای گام های لازم را داریم. اما دیگر خیلی گامی به لحاظ فنی باقی نمانده است با این حال می توانیم بعضی فرآیندها را شتاب دهیم. لذا صحبت در این باره زودهنگام است. دو سه هفته پیش جلسه ای بود و سؤال و جواب هایی شد و ما توضیحات لازم را خدمت رئیس جمهور ارائه دادیم.

رئیس سازمان انرژی اتمی درباره تصمیم ایران برای غنی سازی 20 درصد هم با بیان اینکه ما الان محدودیت سقف غنی سازی نداریم، گفت: بسته به تصمیم مسئولان کشور است که به سمت غنی سازی 20 درصد برویم یا نرویم. اگر امروز بگویند این کار را انجام دهید، سه چهار روز بعد کار را شروع می کنیم.

از سوی دیگر سید عباس عراقچی معاون سیاسی وزیر خارجه ایران 18 آذر ماه گفت: در شرایط کنونی حدود یک ماه تا رسیدن به نقطه مورد نظر برای اجرای گام پنجم فاصله داریم، از این رو درباره چگونگی اجرای این گام ایده های مختلفی وجود دارد. در روزهای آخر تصمیم گیری می گردد که جمهوری اسلامی چه گامی را با چه کیفیتی بردارد، البته در نشست اخیر ایران با 1+4، بر این مسئله تأکید شد که در صورت عدم انتفاع ایران از برجام، کشورمان گام های جدیدی برای کاهش تعهدات برخواهد داشت.

*ظریف: بعید می دانم اروپا از برجام خارج گردد

از سوی دیگر محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران نیز دهم دی ماه به ایرنا گفت که بعید می داند اروپا از برجام خارج گردد و اضافه نمود: مشکل اصلی برجام که طرف های چینی و روسی هم روی آن توافق دارند این است که آمریکا از آن خارج شده و مزاحمت هایی هم برای دیگران ایجاد نموده است و به این شکل برجام را تهدید می نماید.

وی بار دیگر بر عمل به تعهدات از سوی اروپا تأکید کرد و اضافه نمود: در صورتی که با اقدام عملی اروپا برای ایفای تعهدات خودشان نه در واقع برای جبران تعهدات آمریکا، روبرو شویم ما هم آمادگی داریم اقداماتی که انجام دادیم را به تدریج به عقب برگردانیم.

در حالی به روزهای خاتمهی گام چهارم کاهش تعهدات برجامی نزدیک می شویم که بعضی برآورد ها درباره جزییات گام پنجم وجود دارد که بیشتر ناظر بر افزایش تعداد سانتریفیوژهاست. پیش از این روزنامه خراسان در گزارشی گزینه های احتمالی در گام پنجم را نصب حدود 11 هزار سانتریفیوژ IR-1 و بیش از 800 سانتریفیوژ IR2m که می تواند ظرفیت غنی سازی را از حالت فعلی به سه برابر افزایش دهد یا افزایش غنی سازی به 20 درصد و نیز کنار گذاشتن اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی عنوان نموده بود.

بعضی منابع آگاه عنوان می نمایند که بحث غنی سازی 20 درصد و کنار گذاشتن اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی جزو گزینه های گام پنجم نخواهند بود.

*مهمان پرست: عاقبت خوبی برای برجام پیش بینی نمی گردد

رامین مهمان پرست سفیر سابق ایران در ورشو و سخنگوی پیشین وزارت خارجه در این خصوص و درباره بدعهدی های اروپا در اجرای برجام به خبرنگار فارس گفت: متأسفانه بحث برجام تا الان فرجام خوبی نداشته و همانطور که همه شاهدیم حتی در زمانی که دولت آمریکا موافق برجام بود و آقای اوباما حمایت می کرد و جان کری وزیر خارجه بود و پای قرارداد را امضا نموده بود، شاهد عملیاتی شدن برجام نبودیم.

وی با بیان اینکه هیأت های مختلفی از کشورهای غربی در این مدت رفت و آمد کردند، یادآور شد: ولی چیزی دستمان را نگرفت و اتفاق بزرگی نیفتاد و همان موقع سایه تحریم هایی که جدا از بحث های هسته ای مطرح می کردند، شرکت های مختلف را تهدید و در بین آنها ترس ایجاد می کرد و کسی از کشورهای غربی به ویژه 1+5 کوشش نمی کرد که فضا را در جهت حمایت از برجام آماده نموده و نگرانی ها را برطرف کند.

سفیر سابق ایران در لهستان اضافه نمود: بعد از تغییر دولت آمریکا، ترامپ با سیاست خارجی معروف خودش که شاخصه های آن را می توان در عدم ثبات و عدم دید کلان راجع به روابط با سایر کشورها تعریف کرد و به ظاهر منافع کوتاه مدت آمریکا را هدف قرار داده، ولی واقعیت این است که در بلندمدت از اعتبار و حیثیت ایالات متحده آمریکا کاسته و به آن ضربات جدی وارد می گردد، یکی از دستاوردهای او و دولتش خروج از برجام و ناکام تر گذاشتن این توافق بود که کسی نتواند شاهد دستاوردی از این توافق باشد.

مهمان پرست اظهار داشت: در این مدت یک زمانی برای اروپایی ها ایجاد شد که خودشان را محک بزنند و ببینند واقعا به عنوان مجموعه مستقلی از سیاست های آمریکا می توانند در جهان تاثیرگذار باشند و آیا استقلال آنها در عمل معنی دارد و توانایی مقابله با اقدامات آمریکا یا خثنی کردن اقدامات آن را دارند یا خیر.

وی ادامه داد: اروپایی ها از یک طرف کوشش می کردند از برجام به عنوان دستاوردی که کوشش اتحادیه بود و محور فعالیت هایش را اتحادیه اروپا دنبال نموده بود، حفاظت نمایند و از طرف دیگر با مخالفت آمریکایی ها در یک آزمون بسیار سخت قرار گرفته بودند.

مهمان پرست گفت: آنچه تا الان مشاهده کردیم این است که آمریکا آنچنان مسلط بر تاثیرگذاری خودش در سیاست خارجی کشورهای اروپایی است که آنها عملا توانایی مقابله با سیاست های آمریکا را ندارند، یا اگر در یک محدوده کوچک تری بتوانند تاثیرگذاری داشته باشند، به نظر می رسد اراده لازم در کشورهای اروپایی وجود ندارد.

وی با اشاره به فراز و نشیب هایی که از ابتدای مذاکرات در قالب برجام وجود داشت، مطرح نمود: پس از آنکه آمریکا از برجام خارج شد، اروپایی ها قول های زیادی دادند و ادعاهای زیادی کردند، ولی عملا شاهد اقدامی نبودیم و فکر نمی کنم این قضیه در ادامه اش با تحولی روبرو باشد و تغییرات بزرگی را ببینیم که انتظار زنده ماندن برجام را بتوان از آن داشت.

سخنگوی اسبق وزارت خارجه با بیان اینکه متاسفانه عاقبت خوبی برای برجام پیش بینی نمی گردد، گفت: طبیعی است وقتی وارد معاهده ای می شویم، هر دو طرف باید به تعهداتشان عمل نمایند، اگر قرار باشد فقط ایران به تعهداتش عمل و طرف مقابل اظهار عجز و ناتوانی کند، هیچ بهانه ای قابل قبول نیست و دیگر چیزی به عنوان معاهده باقی نمی ماند.

سفیر سابق ایران در ورشو همچنین بیان نمود: هیچکس نباید انتظار داشته باشد در شرایطی که اعضای برجام نمی توانند به وظایف و تعهداتشان عمل نمایند، ایران همچنان به آن تعهدات پایبند بماند و طبیعی است گام به گام این تعهدات از بین خواهد رفت.

وی با بیان اینکه ما عضو معاهده NPT و آژانس بین المللی انرژی اتمی هستیم، اظهار داشت: ما بر این اساس، از حقوقی برخورداریم. برای راستی آزمایی و اثبات حقانیت خودمان و اینکه برای همه روشن گردد پای تعهداتمان هستیم، تا به امروز به تعهداتمان عمل نموده ایم و ماندن در برجام و رعایت خیلی از تعهدات، مستندی بر منطقی بودن و حقانیت ایران و جدی بودن آن در معاهدات بین المللی است.

مهمان پرست یادآور شد: ولی به نظر نمی آید ادامه این شرایط دلیلی بر این باشد که همچنان بخواهیم به همه تعهدات پایبند بمانیم چرا که کاهش تعهدات امر بدیهی و منطقی و حق کشور ماست.

* صالحی: اروپا از اقدامات ایران دردش آمده است

صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی نیز دوم دی ماه در پاسخ به سؤالی درباره بی تفاوتی اروپایی ها نسبت به گام هایی که تا به حال ایران برداشته، گفت: تصمیم مسئولان کشور است که بگویند تعداد سانتریفیوژ ها را افزایش دهید یا سطح غنی سازی را بالا ببرید. در عین حال گام های ما خیلی اثر داشته است و این را در مطالبی که در اندیشکده های آمریکایی و اروپایی گفته می گردد، می توان دید. اینکه آنها از این اقدامات ما دردشان آمده، درست است، اما اینکه قدم جدی بر می دارند یا نه بحث دیگری است. ما نمی دانیم در ذهن آنها چیست. ما این گام ها را برای ایجاد توازن در برجام برمی داریم. اینکه اروپا تا کی می خواهد بی تفاوت باشد که البته معتقدم اقدامات ما تفاوت هایی را ایجاد نموده است، به آنها بستگی دارد.

در همین خصوص محمدابراهیم رضایی رئیس کمیته هسته ای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در مصاحبهیی با خبرگزاری میزان درباره گام های کاهش تعهدات گفت: این مسئله یکی از بهترین راهبرد هایی است که جمهوری اسلامی ایران در پیش گرفته و نباید متوقف گردد و باید ادامه پیدا کند. به طور قطع باید گام پنجم کاهش تعهدات هسته ای را برداریم و انشاءالله این گام هم به درستی برداشته می گردد. ما در حال حاضر ابزار های بسیار زیادی در اختیار داریم از جمله اینکه ما می توانیم اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را منتفی کنیم.

*ابتکارات ژاپن و فرانسه

با وجود رایزنی های دیپلماتیک در 60 روز اخیر و به ویژه سفر حسن روحانی به ژاپن آن هم بعد از 19 سال و تحلیل هایی که این مدت مطرح شد، مبنی بر اینکه ممکن است پس از این سفر گشایشی در برطرف تحریم ها علیه ایران صورت گیرد، ولی کماکان فرایند گذشته برقرار است و به نظر می رسد این سفر هم دستاوردی به همراه نداشته است.

علی ربیعی سخنگوی دولت دوم دی ماه درباره سفر روحانی به توکیو گفت: در این سفر طرح هایی از سوی ژاپن مطرح شد و ما هم طرح هایی ارائه کردیم. ما در سفر به ژاپن تبادل طرح هایی داشتیم، اما بعضی طرح ها رد شده، مشکل اصلی برداشته شدن تحریم ها است، چارچوب ها وجود دارد که بر اساس آنها طرح هایی ارائه شده است. اگر الگو و نظر جدیدی باشد، مجدد آنالیز می گردد اما تبادل طرح ها وجود دارد.

وی درباره طرح فرانسه هم بیان نمود: طرح ابتکاری فرانسه به علت عدم انعطاف آمریکایی ها و مواضع اولیه ما که نخست باید تحریم ها برداشته گردد، به مشکل همیشگی برخورد کرد. با این همه از هر طرحی که منافع ملی ما را تضمین کند و در چارچوب های نظام باشد، دوباره آنالیز می کنیم.

لازم به ذکر است، روزنامه ژاپن تایمز پیش از سفر روحانی به توکیو پیش بینی نموده بود که آبه شینزو احتمالا نمی تواند به پیشرفتی قابل توجه در نشست آینده خود با حسن روحانی دست یابد.

علی اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی هم دوم دی در حاشیه مراسم راه اندازی بخش ثانویه راکتور اراک گفت: فرانسوی ها خواستند پادرمیانی نمایند و طرحی را پیشنهاد کردند. بر اساس آن طرح طرف آمریکایی می گفت ما می خواهیم ایران به سمت سلاح هسته ای نرود و هیچ شرط دیگری نداریم و این را ترامپ دو سه بار بیان کرد. از طرفی ما خاطرنشان کردیم، بر اساس برجام تکلیف تان این است که تحریم ها را بردارید. از این رو اگر این دو شرط برای دو طرف احراز گردد بقیه مسائل باقی مانده همان طور که رئیس جمهور هم گفتند در 1+5 قابل طرح است.

در این مدت یک دور نشست کمیسیون مشترک برجام در وین در سطح معاونان و مدیران کل سیاسی وزارت خارجه های ایران و 1+4 با حضور نماینده اتحادیه اروپا در 15 آذر ماه برگزار گردید و بار دیگر طرف های برجامی بر کوشش برای حفظ برجام تأکید کردند، ولی تا به امروز گامی عملی از سوی آنها به خصوص اروپایی ها که بعد از خروج آمریکا از برجام نیز تعهداتی 11 گانه به ایران دادند، برداشته نشده است.

عباس عراقچی پس از نشست کمیسیون مشترک برجام در وین در 15 آذر ماه خاطرنشان کرد: قرار شد گروه کاری مربوط به برطرف تحریم ها تشکیل جلسه دهد و روی ایده های جدید کار نمایند، ولی به هر حال موضع ما کاملا روشن بود و در این جلسه نیز تکرار کردیم، بدون هیچ شوخی و با جدیت کامل که تا زمانی راه چاره هایی برای برخورداری ایران از منافع برجام و همچنین برطرف تحریم ها پیدا نگردد، فرایند کاهش تعهدات ایران ادامه خواهد یافت.

در این میانه 6 کشور اروپایی خاطرنشان کردند که به اینستکس می پیوندند و عراقچی نیز 15 آذر ماه پس از نشست کمیسیون مشترک برجام در وین خاطرنشان کرد که اینستکس به مراحل خاتمهی خود نزدیک شده است، ولی با توجه به اظهارات اخیر عبدالناصر همتی رئیس کل بانک مرکزی مبنی بر اینکه ما از نظر مقررات و سازماندهی همه چیز را آماده نموده ایم، تا زمانی که از ما نفت نخرند و در آمد نفت برای ما نیاید اینستکس فقط حرف است، به نظر می رسد این سازوکار نیز پاسخگو نیست.

علاوه بر این در این مدت رفت و آمدها و رایزنی هایی با دو عضو غیر اروپایی برجام صورت گرفت، سفر عراقچی به پکن و مسکو در آبان و آذر و همچنین سفرهای روزهای اخیر (اوایل دی ماه) ظریف به روسیه و چین.

براساس این گزارش، خبرگزاری رویترز روز آدینه 29 آذر ماه به نقل از چند دیپلمات گزارش داد احتمالا اروپایی ها با هدف به عقب بازگرداندن گام های کاهش تعهدات برجامی ایران، مکانیسم حل اختلافات برجام را فعال می نمایند، اما برای احیای تحریم های سازمان ملل علیه ایران که باعث فروپاشی کامل برجام می گردد، عجله نمی نمایند.

رویترز به نقل از شش دیپلمات غربی و اروپایی بدون ذکر نامشان نوشت کشورهای آلمان، فرانسه و انگلیس با یکدیگر توافق نموده اند که این فرآیند را شروع نمایند اما فعلا صبر می نمایند تا ببینند ایران پیش از تصمیم نهایی (رفتن به شورای امنیت) چه گام هایی برمی دارد.

در همین خصوص محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران روز دوشنبه نهم دی ماه در مسکو تلویحا به استفاده از مکانیسم ماشه توسط اروپا هشدار داد و گفت که گام های کاهش تعهدات برجامی ایران در 9 ماه گذشته در راستای این توافق بوده و هیچکس نمی تواند در برابر این اقدامات، اقدامی صورت دهد.

آنگونه که از اظهارات دولتمردان ایرانی استنباط می گردد این است که اولویت تهران در حال حاضر حفظ برجام است. در همین خصوص علی ربیعی سخنگوی دولت دوم دی ماه مطرح نمود: اولویت ما حفظ برجام است. البته بارها تاکید نموده ایم که برجام توافق جمعی است و بقای آن بدون پایبندی همه طرفین توافق به تعهدات خود قطعا امکانپذیر نیست. هنوز تغییری در مواضع برجامی ما رخ نداده است. ما مشغول رصد مواضع شرکایمان در برجام هستیم و قطعا اگر به آن نتیجه برسیم تصمیم رئیس جمهوری دنبال می گردد و متناسب با مواضع مثبت یا منفی و خنثی آنها تصمیمات خودمان را به موقع اتخاذ می کنیم.

ربیعی با اشاره به اینکه معتقدیم سه کشور اروپایی به خوبی می دانند که گام های کاهش تعهدات ایران در صورت عمل آنها به تعهداتشان برگشت پذیر است؛ گفت: آن ها را دعوت می کنیم درباره تصمیمات و واکنش های احتمالی و ناموجه خود در آینده بیشتر دقت نمایند چون ممکن است آسیب ترمیم ناپذیری به برجام وارد گردد. موکدا باید تصریح کنیم که جمهوری اسلامی ایران با این تهدیدات از مطالبه به حق و قانونی خود عقب نخواهد نشست و برای هر سناریویی آماده هستیم.

* نیم نگاهی به گام های قبلی

از زمانی که شورای عالی امنیت ملی ایران در 18 اردیبهشت ماه و در اولین سالگرد خروج آمریکا از برجام در بیانیه ای از کاهش بعضی تعهدات برجامی و ارائه فرصت 60 روزه به طرف های مقابل و به ویژه اروپایی ها اطلاع داد و به همین دلیل چهار گام از سوی ایران برداشته شد، رایزنی هایی در این مدت صورت گرفت و رفت و آمدهایی انجام و ابتکاراتی از ناحیه فرانسه و ژاپن عنوان شد، ولی هیچ کدام نتوانست قفل موجود بر سر راه برجام را باز کند، چرا که مانع تراشی های آمریکا و دولت ترامپ عملا این راهکارها را بی خاصیت کرد.

شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران 18 اردیبهشت ماه امسال و در نخستین سالگرد خروج آمریکا از برجام، در بیانیه ای ضمن اعلام کاهش بعضی تعهدات برجامی، فرصت 60 روزه ای را به طرف های به جامانده در برجام از جمله سه کشور اروپایی داد تا تعهدات بانکی و نفتی خود در قبال ایران را عملیاتی نمایند و خاطرنشان کرد که اگر کماکان این فرایند ادامه یابد و شاهد پایبندی طرف مقابل به تعهداتش نباشیم، ایران گام های دیگری را در این راستا برخواهد داشت. در گام اول ایران از 300 کیلوگرم اورانیوم غنی شده 3.67 درصد عبور کرد و در خاتمه این گام و زمان ورود به گام دوم (16 تیر ماه) نیز عنوان شد که ایران از این به بعد سقف غنی سازی 3.67 درصد را رعایت نمی نماید و یک روز بعد هم بهروز کمالوندی سخنگوی سازمان انرژی اتمی در مصاحبه با فارس اطلاع داد که سقف اورانیوم غنی شده ایران به 4.5 درصد رسیده است.گام سوم هم براساس اعلام حسن روحانی رئیس جمهور از روز آدینه 15 شهریور شروع و سازمان انرژی اتمی موظف شد در زمینه تحقیق و توسعه هر آنچه احتیاج فنی کشور است، بلافاصله شروع کند و تمام تعهداتی که در زمینه تحقیق و توسعه در برجام مدنظر بوده را کنار بگذارد. در گام چهارم هم که از 15 آبان ماه کلید خورد گازدهی به سانتریفیوژها در مجتمع غنی سازی شهید علیمحمدی (فردو) شروع شد.

حسن روحانی 14 آبان ماه در مراسم افتتاح کارخانه نوآوری آزادی با صدور دستور به سازمان انرژی اتمی برای شروع گام چهارم، یادآور شد که گام چهارم مثل گام های دیگر قابل بازگشت است و اضافه نمود: هر وقت آنها به تعهداتش عمل کردند ما دو مرتبه گاز را قطع می کنیم.

رئیس جمهور با بیان اینکه تمام مذاکراتی که پشت پرده با بعضی کشورها داریم برای حل و فصل ادامه دارد به آن مذاکرات متعهد هستیم، آن مذاکرات را هم ادامه می دهیم و جلو می رویم، دو ماه به طرف های برجامی فرصت داد و گفت: ظرف دو ماه آینده فرصت مذاکره داریم و صحبت می کنیم و اگر راه چاره درستی را یافتیم اینکه تحریم ها برداشته گردد و به راحتی بتوانیم نفتمان را بفروشیم و از پول های بانک مان استفاده کنیم و سایر تحریم هایی که در فلزات و بیمه انجام دادند بردارند، ما هم به شرایط گذشته برمی گردیم.