باکوی امروز یا ایران دیروز؟(بخش اول) - مجله مستانه

باکو مرکز جمهوری آذربایجان است که بزرگترین شهر و بندر این کشور نیز محسوب می شود. این شهر بر ساحل غربی دریای خزر در شبه جزیره آب شوران نهاده شده است و یکی از منطقه ها نفت خیز دنیا بوده و پر جمعیت ترین و یکی از زیباترین شهرهای قفقاز می باشد. پارک های ساحلی بسیار و برگزاری برنامه های متعدد هنری از جمله موسیقی، تئاتر و اپرا جذبه خاصی به این شهر داده است. بخش قدیمی شهر باکو ، همراه با برج و حصار قلعه شهر به خوبی از سده های میانه بجا مانده و یکی از آثار ثبت شده در یونسکو به عنوان میراث فرهنگ دنیای است. در ابتدای سال 2003 بیش از 153 هزار نفر از آوارگان داخلی (ناشی از جنگ قره باغ) و هچنین 94 هزار نفر پناهنده خارجی در این شهر علاوه بر جمعیت اصلی زندگی می کردند.

موزه نظامی باکو

در سال 2007 در نشست وزرای فرهنگی اعضای سازمان کنفرانس اسلامی، باکو به عنوان مرکز فرهنگ اسلامی برای سال 2009 اعلام شد. در سال 2000 بخش قدیمی باکو به علاوه سرای شروانشاهان (به ترکی آذربایجانی، شیروانشاهلار سارایی) و قلعه دختر به عنوان میراث دنیای یونسکو به ثبت رسیده اند. باکو دارای 11 منطقه شهری (اداری) من جمله بیناغدی، قاراداغ، نریمانف، عزیزبایف، نسیمی، صابونچی، نظامی، صبالی، ختایی، سوراخانی و یاسامال و 48 شهر من جمله شهرهای بنا شده در خلیج باکو، شهر صخره های نفتی یا نفت داشلاری که در دریا ساخته شده اند می باشند.

تاریخچه باکو

قدیمی ترین شواهد مستند باکو به قرن ششم میلادی برمی شود و از آنجا که در آن موقع این سرزمین بخشی از شاهنشاهی های ایرانی بوده است، پیوند تاریخی با آنها دارد. پس از اینکه زمین لرزه بزرگی در قرن 12 میلادی شماخی مرکز شروانشاهان را ویران نمود، آهسیتان ابتدا باکو را به عنوان مرکز تازه انتخاب کرد. در زمان ساسانیان حضور و نفوذ عنصر ایرانی در کرانه های اران از تالش و باکو تا دربند بسیار چشمگیر بود. در دوره شروانشاهان، باکو بخشی از شروان شد. شروان همچون بقیه اران قسمتی از سرزمین آذربایجان محسوب نمی شد. آذربایجان به منطقه جنوب رود ارس گفته می شد. با تسلط ترک های سلجوقی بر شروانشاهان در سده یازده میلادی، زبان منطقه کم کم ترکی شد. فرایندی که هنوز هم در جنوب این منطقه (تالش) ادامه دارد. با این فرایند، مردمی که زبان شان آسیانی و ایرانی بود به مرور ترک زبان شدند. باکو در سده های 14 و 15 مرکز شیروانشاهان میلادی بود و سپس بخشی از ایران صفوی شد. حکومت عثمانی در قرن 16 میلادی طی دوره ای کوتاه به قسمت اعظم قفقاز از جمله باکو حاکم بود. نادرشاه افشار توانست این قسمت از آران، گرجستان و منطقه ارمنستان فعلی را مجددا به ایران بازگرداند. در جنگ های ایران و روس در زمان فتحعلی شاه این ناحیه بر اساس عهدنامه گلستان و ترکمان چای از ایران جدا شد و به دست روس ها افتاد. باکو در اواخر قرن نوزدهم و دهه اول قرن بیستم از بزرگ ترین منطقه ها فراوری نفت دنیا بود.

قلعه دختر از آثار دوره ساسانی در شهر باکو می باشد. این اثر تاریخی با 29،5 متر طول، 16 متر عرض و 6 طبقه که در دو دوره زمانی قرن 5 و 6 میلادی (شروع ساخت مرحله اول) و قرن 12 (مرحله دوم) بنا شده است، در لیست میراث دنیای یونسکو به ثبت رسیده است. این قلعه در روزگار کهن، نیایشگاه آناهیتا بوده و زرتشتیان به زیارت آن می رفته اند. این قلعه در سال 1960 بازسازی و در سال 1964 به موزه تبدیل شد. سازمان یونسکو در سال 2000 این بنا را در لیست میراث دنیای ثبت نمود.

ایچری شهر ارگ باکو که بافت قدیم شهر باکو می باشد به تدریج ما بین قرون 11 تا 19 میلادی ساخته شد. این شهر محصور از دوران پارینه سنگی تا به امروز محل سکونت انسان بوده و فرهنگ و تمدن های مختلفی چون ساسانی، زرتشتی، شیروانی، ایرانی، عربی، عثمانی و روسی را در خود جای داده است. این قسمت در شمال غربی خلیج باکو واقع شده و از دیدنی ترین مکان های شهر باکو بشمار می رود و در سال 2000 میلادی در شمار میراث دنیای یونسکو نهاده شد. ایچری شهر دارای 23 محله، 2 کاروان سرا، 3 چشمه آب، میدان بازار و… می باشد که البته مجذوب کننده ترین مکان آن قلعه دختر است.

پارک مفاخر باکو درواقع آرامگاه بزرگان و مفاخر آذربایجان است. علت نامگذاری آن به پارک مفاخر، سرسبزی و زیبایی بیش از حد این پارک است. مشاهیری چون حیدر علی اف، ابوالفضل ایلچی بیگ، رشید بهبودوف و شوکت علی اکبروا در این مکان به خاک سپرده شده اند. آرامگاه رشید بهبودوف جالب ترین موضوعی که فکر بینندگان را به خود مشغول می نماید. بعلاوه مجسمه های زیبایی از هر فرد بر سر مزارش قرار داده شده است.