خاطره گویی از عزت الله انتظامی و همکاری با رضویان - مجله مستانه

به گزارش خبرنگاران، امیرشهاب رضویان در رابطه با همکاری با زنده یاد عزت الله انتظامی در فیلم مینای شهر خاموش در برنامه رادیو نمایش با نام پرانتز باز که اجرای آن را نیما رئیسی برعهده داشت، سخنانی را بیان نمود، این برنامه با نام در ستایش سینما و همین طور با پیوند به فیلم سینما سینماست پخش شد.

در ابتدا مجری ضمن اشاره به موضوع برنامه که در ستایش سینماست از این کارگردان و فیلم نامه نویس خواست تا نگاهش را راجع به سینما و همچنین همکاری با عزت الله انتظامی بگوید.

رضویان گفت: من در مورد سینما فقط می توانم بگویم که من فکر نمی کنم که انسان ها در تمامی زمان ها از زندگی ایی که می کنند، رضایت داشته باشند. ولی همیشه یک دلتنگی ایی هست که همه فکر می کنند قبل ترها خیلی بهتر بوده یا همه فکر می کنند که در جایی دیگر زندگی بهتری هست و من فکر می کنم که در زمانه ما آن چیزی که زندگی را حداقل برای من و خیلی از آدم های دیگر تحمل پذیر می کند فیلم و سینما است. یعنی ما می توانیم هنوز رویا ببافیم، حتی فکر می کنم که در این دوسال و این تجربه غریب تنهایی های کرونایی یکی از چیزهایی که توانست انسان ها را تسکین دهد و تحمل این شرایط را کمی ساه کند سینما بوده است؛ سینما، فیلم و رویا.

من هنوز فیلم که می بینم مجسم می کنم که چقدر خوب است که من جای شخصیتش باشم یا نباشم و این چقدر مجذوب کننده است. چه هنر دیگری می تواند ما را با خودش به یک دنیای پر از خیال ببرد؟ نمی خواهم بگویم بقیه هنرها این را ندارد. شعر هم همین عنصر مخیل و مخیل بودن را دارد، موسیقی هم آن را دارد اما سینما به واسطه قصه گویی ، درام و تصویر و به واسطه اینکه شما با صوت، تصویر، قصه و موسیقی درگیر می شوید امکان خیال پردازی خیلی بیشتر است. مثل خواب دیدن است و سینما خوابی است که جهانیان می توانند با هم ببینند و همین خیلی این هنر را قشنگ می کند.

رضویان در پاسخ به اظهارنظر مجری مبنی بر اینکه رمان و کتاب هم وقتی فیلم می شوند، مجذوب کننده تر هستند، گفت: به هر حال وقتی ما یک کتاب و یک رمان را می خوانیم، هر کدام از ما به شکلی و به شیوه منفرد و فردی و خاص خودمان آن را تصویرسازی می کنیم. یعنی ممکن است تصویری که شما از شخصیت گل محمد در رمان جاودانه محمود دولت آبادی داشته باشید یک چیزی باشد و تصویری که من دارم یک چیز دیگر ولی سینما یک تصویر مشترک برای ما می سازد. تصویر مشترک جهانی خیلی نکته مهمی است و این ویژگی سینما است.

کارگردان مینای شهر خاموش در بخش دیگری از این مصاحبه درباره همکاری اش با عزت الله انتظامی یادآور شد: من چهل و یک ساله بودم و ایشان هشتاد و دو ساله بودند و دو برابر من سن داشتند. من به ایشان زنگ زدم و گفتم که بنده یک قصه ای دارم و نامم هم فلانی است. با همان لحن خاص خودشان گفتند: نام تو شنیدم، یک چیزهایی شنیدم. در همین حد گفتند و بعد از آن قرار گذاشتیم و خلاصه قصه چند خطی ام را که برای ایشان گفتم، خوششان آمد. از من خواستند تا فیلم های قبلی ام را ببرم تا ببینند. من آن زمان دو فیلم به نام های سفر مردان خاکستری و تهران ساعت هفت صبح را ساخته بودم و از فیلم های من بدشان نیامد. واقعیت این است که این ارتباط شاید ارتباط یک روز و دو روز و یک سال نبود. من هشتاد و سه که به سراغ ایشان رفتم تا اول هشتاد و پنج طول کشید تا ما بتوانیم به توافق برسیم و ایشان قبول کند که فیلم را بازی کند. چون آقای انتظامی و نسلی از بازیگران، بازیگرانی هستند که باید بر مبنای متن جلو بروند. بازیگر بداهه نیستند و بازیگری که در لحظه بیایند و یک فیلمی را بازی کنند نبودند. متاسفانه همه رفتند و خداوند ان شاء الله عمر آقای نصیریان را از این نسل طولانی کند. این ها همه بازیگرانی بودند که حس می کردند که متن باید درست باشد، دورخوانی باید انجام شود و همه چیز را در شکل کلاسیک و صحیحش می دیدند.

رئیسی در ادامه خاطرنشان شد: نمونه بازی استاد زنده یاد انتظامی به شکلی هست که انگار همیشه هر حرف، دیالوگ و جمله ای که دارند می گویند را خودشان دارند در لحظه می گویند. این چیزی است که می شود به عینه دید و حتی من که به نام طلبه بازیگری تجربه بازیگری دارم، می گویم که این یکی را دیگر خودشان را گفته اند و اصلا در فیلمنامه نبوده است! درواقع این اصول و روش ایشان بوده است. من افتخار داشتم تا به نام کوچک تر دو مرتبه، هم در تئاتر و هم در سریال با آقای نصیریان همکاری داشته باشم. شاید باورتان نشود اما ایشان روز اول تمرین تئاتر تمام دیالوگ ها را حفظ بودند و هیچوقت متن دستشان نگرفتد و یا در هنگام ضبط سریال و سکانس ها هم همینطور بود، یعنی من با خجالت متن دستم می گرفتم.

این کارگردان گفت: این ها برای بازیگری ارزش قائل بودند و زحمت کشیدند. آقای انتظامی ابایی نداشت که بگوید که برای مثال در یک دیدنخانه یک کار خیلی پیش پا افتاده انجام داده است. حدودا در سال هزار و سیصد و بیست به او اجازه می دهند تا یک نقشی را بازی کند که همیشه از آن یاد می کرد. این افراد زحمت می کشند. ما کلاس بازیگری داریم و طرف هنوز یک ترم بازیگری پاس نکرده می آید پیش من که استاد من می خواهم وارد سینما شوم. می گویم: تو دو تا تئاتر بازی کردی؟ نمی شود. من خودم سینمایی هستم اما عاشق تئاتر هستم. بازیگر شأنش را از تئاتر، از خاک صحنه خوردن ، از خستگی ها و بی خوابی های پشت صحنه تئاتر می گیرد و بعد بازیگر می شود. من فکر می کنم آقای انتظامی در سال چهل و هشت که گاو را بازیگری کرد و درخشید، همان سال ایشان را از اداره تئاتر پیدا کردند و گفته اند که بیا و بازی کن. نگاه می کنی می بینی که آن زمان بیست و هشت سال سابقه بازیگری دارد.

رئیسی در ادامه یادآور شد: حتما بهتر از من می دانید که در آن زمان امکان ضبط نبود و فقط می توانستند پخش کنند. یعنی به استودیوی تلویزیون می رفتند و یک تئاتری را بدون هیچ کاتی زنده اجرا می کردند و برای آن ها عادی بود. چون همیشه داشتند تئاتر بازی می کردند اما خیلی چیز عجیب و غریبی است. یعنی همین الان من نمی توانم تصور کنم که در نسل خودمان دوستان بتوانند بیایند و تئاتر را جلوی تصویر تلویزیون و به شکل زنده به راحتی اجرا کنند.

رضویان در ادامه اضافه کرد: می خواهم بگویم که همه چیز بدون اینکه من بخواهم دلتنگی بیخودی برای سابق و نوستالژی های الکی داشته باشم اینطور بوده؛ برای مثال یک خواننده مثل حبیب خوانساری، مثل حسین قوامی با مدل موسیقی پلی بک اجرا نمی کردند. کل نوازندگان گروه همزمان با هم باید می نواختند و امکان برگشت نبوده است. خدا روبیک منصوری را رحمت کند که تعریف می کرد و می گفت که ما وقتی که بیست دقیقه از موسیقی روی پرده را میکس می کردیم دستگاه ها راه می افتاد و از اول تا آخر باید میکس می رفتیم. یعنی موزیک، صدا، افکت، دیالوگ و صدای بازسازی شده همه باید همزمان میکس می شده است و این اشراف، تمرکز، عشق و تجربه می خواهد. وقتی همه این ها با هم ترکیب می شود یک آدم بزرگ و یا یک بازیگر بزرگ متولد می شود. بازیگر محصول این نیست که برود به این تهیه کننده و آن کارگردان بگوید که من بازیگر هستم، تو اول باید بروی در تئاتر بجنگی و بدرخشی تا به سراغت بیایند و این ها جنگیدند و همه این مشی را داشتند.

در ادامه علیرضا بهرامی، کارشناس برنامه پرسشی را خطاب به رضویان بیان نمود: گفتید که ایشان در زمان فیلمبرداری هشتاد و دو ساله بوده اند و قطعا شرایط جسمی خاص هشتاد و دو سالگی داشته اند ولی در مینای شهر خاموش یک سکانس سخت دارید که در قنات می گذرد، آیا در مواجهه با آن امتناعی داشتند و یا خاطره ای در فکرتان هست؟

رضویان در پاسخ گفت: آن قنات را دکور ساخته بودیم. شرکت ارگ نو در ارگ بم بود که لطف کردند و یک سوله به ما دادند. آن دکور بود ولی واقعیت این است که آن دکوری که ساخته شده بود بسیار سخت بود. به دلیل اینکه عرض کمی داشت و ایشان باید داخل آن می رفتند، آب ریخته بودیم و حوضچه آب بود که در گرمای چهل، چهل و پنج درجه بم این آب مثل یک سونا اشباع می شد. ایشان به داخل می رفتند و بازی را انجام می دادند. یک مقدار هم کلافه بودند از آنجا و جالب است وقتی عکس همان سکانس را به ایشان نشان دادم خیلی خوشش آمد و گفت: این فیلم خوبی می شود چون تصویرهایش خوب است. سن من خیلی از ایشان کمتر بود و این تردید تا سکانس قنات با ایشان بود که آیا انتخاب درستی کرده یا نه اما وقتی تصویر همان قنات را دید یادم است که تایید کرد و خیلی همراه تر شد. خدا او را رحمت کند، جایش در سینمای ایران خیلی خالی است.

او در پایان به تعریف خاطره ای از استاد انتظامی پرداخت و گفت: سکانسی هست که آقای انتظامی راجع به چای صحبت می کند. من خودم طرفدار چای ایرانی هستم و در همه فیلم هایم چای را می گذارم و آن را دوست دارم. برای این سکانسی که راجع به چای صحبت می شود به ایشان گفتم و در پاسخ گفت که من این را بازی نمی کنم چون در فیلمنامه نبوده است. شب به اتاقش رفتم و گفتم که این احترام به چایکار ایرانی است، به کسی که دارد چای را تولید می کند و ما نمی خواهیم که چای خارجی به داخل بیاید. دیالوگ را نوشتم، وقتی که آن را هضم کرد، ساخت و مقابل آینه اجرای کرد، شب زنگ زد و گفت به اتاق من بیا. گفت می خواهم اینطور بگویم که چای را باید بجوی و نگه داری که طعمش را بفهمی. بعد از تلخی استکان های چای و چاه های قنات گفتیم و آن را اجرا کردیم. یعنی وقتی که آن را پذیرفت، بداهه اجرا نکرد. درست چهل و هشت ساعت طول کشید تا آن سکانس در فکر ایشان پذیرفته شود و آن را اجرا کند و از آن چیزی که من نوشته بودم بسیار بهتر اجرا کرد. یادش گرامی و در پایان یک ادای احترامی هم می کنم به همسرشان که خوشبختانه در حیات هستند و در زمانی که آقای انتظامی بودند این بانو چقدر از این مَرد حمایت می کرد و چقدر مواظبش بود.