زبان فارسی دارای قدرت زایش است، بگذارید گوشی به دستتان بدهم چگونه وارد زبان شد؟ - مجله مستانه

-کتابی که بر اساس شاهنامه فردوسی دارید بر اساس کدام نسخه نوشته شده است؟

نسخه اصلی که دستم است نسخه مسکو است اما بعضی وقت ها پیش می آید به چیزی شک می کنم که آیا این موضوع درست است یا نه؛ به نسخه های گوناگون از جمله به نسخه کزازی هم مراجعه می کنم یا یک 4 جلدی دارم که به کوشش علی اکبر نقی پور منتشر شده است. ضمن اینکه یاری بزرگی که به من شده این است که نسخه شنیداری و رایانه ای شاهنامه هم دارم و بر اساس این نسخه هم تحقیق می کنم که به کارم سرعت بخشیده است.

-موضوع این کتاب چه دوره های تاریخی را در بر می گیرد؟

تِم این کار از جمله آثاری است که کسی کار ننموده است. اکنون در حال خواندن با دقت شاهنامه هستم و آن نکاتی که مربوط به موضوع مورد نظرم است را استخراج می کنم و تصمیم دارم کتاب را بر اساس این موضوع که در انتها شاهنامه چرا ایران مغلوب شد؛ به پایان برسانم.

- بپردازیم به کتاب دروازه های زبان؛ این

نویسندگان با تأثیرپذیری از عناصر و عوامل زندگی امروز به آفرینش کنایه های تازه دست یافتند که از جهات گوناگون تازه و نو و گویای زنده بودن و بالندگی زبان فارسی است.

اثر چه موضوعی را دنبال می نماید؟

بگذارید گوشی به دستتان بدهم، امیدوارم دوزاری تان زود بیافتد! حتی اگر در دقیقه نود باشد. با توجه به همین عبارت متوجه می شوید که کنایه ها و عبارت هایی تازه در عرصه زبان فارسی پدید آمده که پیشینه ای در زبان ندارد. این اصطلاحات حاصل آشنایی با تمدن مدرن و تکنولوژی و رسم و رفتارهایی است که امروزه تمامی اندام های زندگی اجتماعی ما را فرا گرفته است. به دیگر سخن ورود ابزار و آلات فنی به زندگی امروز و نیز آشنایی ایرانیان با فرهنگ و آداب کشورهای صاحب فناوری بر زبان اثر گذاشته است. این فرایند در فکر خلاق ایرانیان کنایه ها و عبارت هایی پدید آورده که از جنبه های گوناگون حائز اهمیت و شایسته واکاوی زبان شناختی و جامعه شناسی و حتی روان شناسی جمعی است و کوشش حاضر در این راستاست.

-پژوهش شما کدام جنبه از این موارد را در بر می گیرد؟

من نه زبان شناس و نه جامعه شناس و نه روان شناس هستم. تنها از سر شیفتگی به زبان فارسی و برخورد به این برساخته ها بی اعتنا نبوده و حساسیت به خرج دادم. به ویژه جنبه زایایی و نرمش زبان فارسی در برخورد با ابژه های تازه و صور و اسباب مدرن مرا واداشته است که به گردآوری آن پرداخته و چون آینه ای در برابر فارسی زبانان، صاحبان اندیشه و تخصص در حوزه زبان فارسی قرار دهم.

-تاثیر این فرایند بر ساختار نثر و گفتار فارسی را چگونه ارزیابی می کنید؟

در بخشی از مقدمه کتاب به همین مطلب پرداختم. نوعی نثر تازه در زبان فارسی پدید آمده که در خور تأمل و بایسته پژوهش و واکاوی اندیشمندانه است. نویسندگان با تأثیرپذیری از عناصر و عوامل زندگی امروز به آفرینش کنایه های تازه دست یافتند که از جهات گوناگون تازه و نو و گویای زنده بودن و بالندگی زبان فارسی است. منظور از اصطلاحات، واژه ها و عباراتی است که از زبان دیگری به فارسی وارد شده و حاصل

گاه کنایه یا اصطلاحی از داخل متنی منزه و ادبی و .... شکار شده و گاه ممکن است متنی را که برای نشان دادن نمونه ای آوردم خالی از هر شیوایی یا ارزش های ادبی باشد.

فناوری و زندگی مدرن غربی است. این واژه ها، مفهومی را با خود آورده که یا در زبان فارسی برابری نداشته و یا اگر هم برابر واژه ای در زبان فارسی برای آن یافت گردد، بر اثر سهل انگاری و غفلت و .... جایش خالی مانده و نویسندگان بهتر دیدند تا همان واژه زبان اصلی را به کار ببرند.

- تفاوت این اصطلاحات یا کنایه ها در کجاست؟

این است که از مرحله خلق نگذشته و به ابژه ای ادبی تبدیل نشده است. گرچه کوشش و دقت من آن بود که از واژه های صرف چشم پوشی کنم و از اصطلاحات و واژه هایی که در حوزه تخصصی به کار می روند نیز در جریان کار، گاه پیش می آمد که از یادآوری بعضی اصطلاحات گریزی و گزیری نبود.

-نسبت اثر شما با دو کتاب فرهنگ زبان مخفی از سید مهدی سمائی و مردم شناسی اصطلاحات خودمانی از محمود اکرامی چیست؟

من این دو کتاب را با دقت خواندم، اما به هیج وجه کار آنها با این کتاب قابل مقایسه نیست. در مقدمه کتاب درباره آن دو کتاب سخن گفتم. حوزه مطالعه من نثر زبان فارسی امروز چه در میان نخبگان و چه در میان اهالی معمولی زبان بوده است. گاه مقاله هایی را دیدم که یکسره از این گونه کنایه ها پر است و از همان جمله و عبارت های نخستین تا انتها مقاله، نویسنده با فراخ دستی به ساخت و آفرینش پرداخته، نوعی نثر تازه را در زبان فارسی وارد نموده است که پیشینه چندانی ندارد و گاه به گفتار شخصی معمولی نیز توجه نشان دادم.

درباره زمان هم باید بگویم که دوره تاریخی و زمانی خاصی برای کف یا سقف زمانی ساخت، ورود و کاربرد این کنایه ها و اصطلاحات و ترکیب ها مورد نظر نبوده است. فقط ماهیت آنچه از رهگذر زندگی نوین و ورود ابزارو آلات مدرن به گستره زندگی ایرانی ساخته و وارد زبان شده در نظر گرفته شده است که می تواند حتی بسیار فراگیر و بزرگ و شگفت انگیز باشد. گاه کنایه یا اصطلاحی از داخل متنی منزه و ادبی و .... شکار شده و گاه

کتاب رگه های طنز هم دارد. ممکن است این اصطلاحات به گوش همه بخورد اما من آنرا شکار کردم. آن لحظه تولد فلان کنایه را که شاهد بودم در این پژوهش آوردم.

ممکن است متنی را که برای نشان دادن نمونه ای آوردم خالی از هر شیوایی یا ارزش های ادبی باشد.

-تهیه این کتاب چه تجربه هایی درپی داشت؟

در تمام مدت گردآوری، با گوش های تیز و حساس هرچه می شنیدم که با خواسته ام در این مورد سازگار بود یادداشت کردم، گاهی ممکن است از زبان شخصی معمولی یا حتی لات و لمپن که در بند آداب و اصول اجتماعی نباشد چیزی به درد بخور شنیده و به همان صورت یاداشت کردم و در تدوین نهایی کتاب نخواسته یا نتوانسته ام چیز دیگری را جانشین آن کنم. برای نمونه از روستای ناکجاآباد به من زنگ زدند که فلانی در ده ما یک مضمون درباره تراکتور ساخته که از وقتی تراکتور آمده بزرگ و کوچکی از بین رفته چون دو تایر کوچک جلو و دو تایر بزرگ پشت سر او حرکت می نمایند!

می بینید که اهالی زبان به جز در موارد رسمی و جدی، در برخورد با پدیده های روز که چندان جنبه جدی هم نداشته باشد به سرعت دست به کار می شوند و برای آن مضمونی کوک می نمایند که بسته به تعلق خاطر یا نپذیرفتنی بودن مطلب، به خوبی از پس آن بر می آیند. آنان در کارگاه فکر آفرینشگرشان دست به چنان صناعتی می زنند که حاصل کار سخت حیرت آور است و از آنجا که برخوردار از فصاحتی باور نکردنی است، مایه آن می گردد تا از سوی اهالی زبان با آغوش پذیرفته شده و در زبان جا بیفتد و بماند.

- آنچه این کتاب را ویژه می سازد، چیست؟

کتاب رگه های طنز هم دارد. ممکن است این اصطلاحات به گوش همه بخورد اما من آنرا شکار کردم. آن لحظه تولد فلان کنایه را که شاهد بودم در این پژوهش آوردم.

یک مقاله هم در ابتدای این کتاب درباره ویژگی زبان فارسی نوشتم و پرسش مطرح کردم که با این اصطلاحات چه می توان کرد؟ و روزبه روز هم این ها زاده می شوند. این کار من انتها ندارد و دارای قابلیت به روزرسانی است زیرا در فرهنگ مردم واقع شده است و زبان فارسی دارای قدرت زایش است.

منبع: ایبنا - خبرگزاری کتاب ایران