مانه و سملقان، شهرستانی خوش آب وهوا با منابع طبیعی و جاذبه های گردشگری - مجله مستانه

فاصلۀ مرکز شهرستان مانه و سملقان تا بجنورد 40 کیلومتر است.

اقلیم خوش آب وهوا و وجود منابع سرشار طبیعی در شهرستان مانه و سملقان از دیرباز موجب جلب توجه جوامع انسانی و شکل گیری فرهنگ و تمدن های درخشانی در منطقه شده و وجود آثار تاریخی از دوره های پیش ازتاریخ تا دوره معاصر در بخش های مختلف این شهرستان گویای استقرار مداوم بشر در این خطه است.

بر اساس پژوهش های باستان شناسی، بخش هایی از منطقه مانه و سملقان برای نخستین بار در حدود 8 هزار سال پیش مسکونی شده که آثار آن را می توان در تپه قلعه خان و تپه ریوی مشاهده کرد. آتشکده اسپاخو از جمله مهم ترین بنای تاریخی استان، یادگار ارزشمندی از اهمیت و رونق این منطقه در روزگار ساسانی است.

بر اساس کاوش های تپه قلعه خان، سابقۀ کهن ترین استقرار در آن به دوره نوسنگی یعنی حدود هشت هزار سال قبل باز می شود. از دوران تاریخی، قلعه عظیم ساسانی قلعه خان و محوطه عظیم تپه ریوی دو نمونه از کانون های مهم مدنی و فرهنگی شناسایی شده اند. محوطه باستانی ریوی در عصر هخامنشی و اشکانی شهری عظیم (بیش از 110 هکتار) از این دوران را در دل خود جای داده است. وجود آتشکده اسپاخو نیز اهمیت دین زرتشت در منطقه را نشان می دهد.

مشاهیری چون علامه زردی و نیز آرامگاه هایی کهن چون مقابر روستای زرد و نیز امامزاده قاسم بازار قارناس، امامزاده دلاور، امامزاده گلزار کشانک متعلق به دوران اسلامی نشانه دیرینگی و رونق فرهنگ اسلامی در این خطه است.

تنوع قومیتی و وجود اقوامی چون کرد، ترک و ترکمن و همچنین تعداد محدودی قوم بلوچ که در اوایل دوره پهلوی به این منطقه کوچ نموده اند، سبب خلق آثار هنری متنوع و فرهنگ غنی در این منطقه شده است. صنایع دستی این شهرستان شامل انواع دست بافته ها و زیراندازها چون گلیم و جاجیم، قالی و قالیچه، سفره کردی، نمدمالی و... است.

معرفی تعدادی از جاذبه های گردشـگری و تاریخـی

اثر مشهور آتشکده اسپاخو در روستایی به همین نام و در 61 کیلومتری جنوب غرب شهر آشخانه، مرکز شهرستان مانه و سملقان در نزدیکی جاده گرگان به بجنورد قرار گرفته است. در روستای اسپاخو تا به امروز 14 اثر و محوطه تاریخی شامل آتشکده اسپاخو، قلعه شهر سوخته، معدن تاریخی، ساختارهای آرامگاهی، قلعه ساسانی، محوطه باستانی اسپاخو، حمام، راه قدیمی، محوطه ساسانی، رشته قنات قدیمی، محوطه اسلامی و محوطه چشمه علی اصغر شناسایی شده است. اما مهم ترین و شاخص ترین اثر این مجموعه آتشکده اسپاخو است که بر روی تپه ای نسبتاً بلند در جنوب روستای امروزی اسپاخو قرار گرفته است.

تپه قلعۀ خان یکی از عظیم ترین و مهم ترین استقرارگاه های پیش از تاریخ در شهرستان مانه و سملقان، روستای رسالت یا همان قلعه خان واقع است که سابقۀ استقرار در آن به دورۀ نوسنگی یعنی، حدود هشت هزار سال قبل، می رسد و زندگی در آن تا دورۀ ساسانی ادامه داشته است. به علاوه آثاری از استقرار در دوره های مختلف اسلامی نیز در این تپه کشف شده است. کاوش های باستان شناسی در این تپه منجر به کشف بقایای یک قلعه عظیم دورۀ ساسانی و شمار قابل توجهی اشیاء باستانی شد.

محوطه تاریخی ریوی، این محوطه در 3 کیلومتری غرب شهر آشخانه و 1000 کیلومتری غرب روستای نجف واقع شده است. اهمیت محوطه ریوی در این است که با وسعتی حدود 110 هکتار، به نظر می رسد یکی از مهم ترین شهرهای دوره هخامنشیان در شمال شرق کشور بوده است.از دیگر موارد مهم باستان شناسی وجود شواهد و مدارکی از قلمرو پادشاهی ماد در محوطه ریوی است.

منطقه نمونه و روستای هدف گردشگری درکش، روستای درکش واقع در دهستان آلمه از توابع بخش سملقان شهرستان مانه و سملقان است که در فاصله 30 کیلومتری جنوب غربی شهر آشخانه واقع شده و از جاده اصلی 2 کیلومتر فاصله دارد. درکش آب وهوای معتدل، طبیعتی جنگلی و کوهستانی و نیز چشمه سارهای بسیار دارد. تنها جنگل بلوط شرق کشور در اطراف این روستا قرار گرفته است. به علاوه در کوهسارها و دره های مجاور باغات میوه، انواع گیاهان دارویی و گونه های مختلف جانوری وجود دارد. از تولیدات محلی این روستا می توان گردو، بادام، انواع محصولات باغی شامل گیلاس، گلابی و عسل و... را نام برد.

منطقه نمونه گردشگری یامان داغی و جنگل های هاور، یامان داغی در جنوب و جنوب غربی و جنوب شرق روستای هدف و منطقه نمونه درکش و روستای هاور در شرق واقع است. این منطقه به لحاظ اقلیمی کوهستانی با آب وهوای معتدل در تابستان و سرد در زمستان هاست و فاقد جمعیت ساکن است.

برخی از جاذبه های گردشگری منطقه عبارت اند از جنگل های هیرکانی که تنها بازمانده این گونه منحصربه فرد در شرق کشور بوده با پوشش غالب بلوط، مازو، بلند مازو، راش، کرکو و... کوهستان مرتفع با قلل متعدد و قله قوالی با ارتفاع 2900 متر، یامان داغی... چشمه سارها، دره ها و مناطق ییلاقی گولک، نرگزلی، کشگربه، ترناولی و... چشمه های گولک، چشمه بید و رودخانه کندرزو و...است که در زمینهٔ گردشگری کوهستان، صخره نوردی،گردشگری ورزشی و... قابلیت سرمایه گذاری و جذب گردشگران را دارد.

منطقه نمونه گردشگری قورخود، این منطقه نمونه بخشی از گستره وسیع منطقه قورخود است و مشتمل بر جنگل ها، ارتفاعات و پوشش گیاهی منتهی به پارک ملی گلستان است. از نظر دسترسی به منطقه نمونه قورخود، جهت قاضی - زرد- کاستان به فاصله تقریبی 41 کیلومتر تنها راه دسترسی ماشین رو است. روستای کاستان نیز تنها روستای منطقه نمونه است. این روستا قدمتی 220ساله دارد که پیدایش آن مربوط به دوران صفویه است.

از مهم ترین جاذبه های طبیعت منطقه می توان به قله قورخود با ارتفاع 2950 متر، پوشش جنگلی متراکم و انبوه، درۀ زوی جنان، چشمه زوی جنان، آبشار کزوی جنان، غارهای طبیعی به نام دو دهنه و منطقه حفاظت شده قورخود اشاره نمود. این منطقه با تنوع وحوش، زیستگاه خرس قهوه ای کم نظیری است.

منطقه نمونه گردشگری کشانک در فاصله 11 کیلومتری جنوب غربی آشخانه قرارگرفته است. مشاغل عمده مردم روستا زراعت،باغداری، دامداری و... است.

جاذبه های طبیعی همچون چشمه های علی آدینه، علی دری، سالان، مسافر، ترناولی، کانی موسو، ساخ چشمه و قاریاق ده و ارتفاعات سرسبزی همچون کورکن، تیغ بل، ترناولی وترنو و سرم با ارتفاع 1844 متر در جنوب روستا قرار گرفته است.

امام زاده گلزار در دامنه های پوشیده از درختان و باغات میوه همه روزه پذیرای جمع کثیری از دلدادگان و مشتاقان و همچنین مسافران و مردم اطراف است.