یادگار وکیل الرعایا در شیراز؛ دژی به شکوه تاریخ - مجله مستانه

مهم ترین یادگار دوران زندیه در شیراز ارگ کریم خانی است که در دوره های مختلف کاربرد های متفاوتی داشته است. تمامی مسافران داخلی و خارجی از این بنای باشکوه بازدید می نمایند و در کنار آن عکس یادگاری می گیرند.

این بنا در حال حاضر علاوه بر اینکه یکی از جاذبه های گردشگری استان فارس محسوب می گردد به علت وسعت و محل قرارگیری اش در مرکز شهر محلی برای برپایی نمایشگاه های صنایع دستی در ایام مختلف سال است.

ارگ کریم خانی در ابتدای خیابان کریم خان زند (شیراز) نبش میدان شهرداری نهاده شده است. کریم خان به هنگام پایه گذاری حکومت در شیراز تحت تاثیر معماری صفوی نهاده شد و ساخت ارگ را بین سال های 1766 و 1767 میلادی با برترین معماران و برترین مصالح انجام داد.

این بنا در دوره زندیه به عنوان محل استقرار حکومت و در دوره قاجاریه به عنوان محل زندگی فرمانداران محلی استفاده می شد. بنای ارگ ترکیبی از دو معماری مسکونی و نظامی است. بخش درونی ارگ با ایوان ها و اتاق های نقاشی شده، آبنما ها و باغچه ها از ظرافت خاصی برخوردار است.

سه ضلع شمال، جنوب و غرب هر یک دارای یک ایوان و شش اتاق مسکونی در دو طرف آن است. ضلع شرقی شامل حمام خصوصی و بعضی امکانات خدماتی است. برج و باروی چهارگانه به انضمام خندقی که سابقاً دور آن حفر شده بود نیز نقش دفاعی بنا را بر عهده داشته اند. ضخامت دیوار ها در پایه 3 متر و در بالا 2.8 متر و ارتفاع برج ها نیز 15 متر است که از آجر ساخته شده اند.

یکی از برج های چهارگانه این ارگ مانند برج پیزا کج شده و به این خاطریکی از جاذبه های گردشگری شیراز به شمار میرود. ارگ اندرونی، کاخ سلطنتی کریم خان و خانواده اش بوده است در چهار گوشه ارگ، چهار برج مدور سه طبقه نهاده شده که ارتفاع آن ها حدود 14 متر است و ارتفاع دیوار های ارگ نیز به 12 متر می رسد.

معماری ارگ به شیوه اصفهانی و ازنوع معماری درونگرا است که وجود تزئینات ظریف و زیبای داخل ساختمان در مقابل تزئینات خشن و ساده دیوار های بیرونی گواه این مطلب و عمده مصالح در بنای ارگ سنگ و آجر است.

در بالای ورودی اصلی، کاشکاری از نوع هفت رنگ مشتمل بر صحنه نبرد رستم و دیو سفید مربوط به دوره قاجاریه دیده می گردد و بعد از ورودی در بخش داخلی هشتی نهاده شده است. در بخش شمالی حیاط خلوتی به اضافه چند اطاق کوچک مجزا از سایر مجموعه اطاق های ارگ قرار گرفته است.

در گوشه جنوب شرقی هشتی نیز حمام اختصاصی کریم خان ساخته شده است. در چهار گوشه بنا در کنار برج ها چهار حیاط خلوت با حوضی در مرکز آن نهاده شده است که احتمالا کاربرد هایی از قبیل ایجاد سرویس دهی و آشپزخانه داشته اند.

بخش های مسکونی بنا در سه جبهه شمالی، جنوبی و غربی واقع شده اند. در مرکز هر جبهه یک ایوان ستوندار با دو ستون سنگی قرار گرفته است که در زمان قاجاریه ستون های اصلی ایوان های جنوبی و غربی برداشته شده و ستون های چوبی با تزئینات مارپیچی شکل جایگزین شده است. در دو طرف هر ایوان ستوندار و تالار و میان تالار ها دو راهرو دو طبقه به کار رفته است.

نمای تالار ها با پنجره های چوبی مشبک کاری شده همراه با شیشه های رنگی پوشیده شده است. تالار ها از طریق دو سقف پوشیده شده اند که یکی سقف طاقدار با مقرنس های گچی در بخش داخلی آن تزئین شده و دیگری سقف کاذب که با فاصله ای نسبت به سقف اصلی ایجاد شده است.

بخش داخلی سقف اصلی تالار ها با نقاشی ها و تذهیب های بسیار زیبایی که از نقاشی های عصر صفوی الگو گرفته اند تزئین شده و در ترسیم این نقاشی ها از موادی مانند طلا، جیوه، شنگرف، گل اخرا و سایر مواد معدنی استفاده شده است.

خبرنگاران فارس شیراز