پیش بینی در بورس؛ از رمل و اسطرلاب تا تحلیل تکنیکال! - مجله مستانه

پیشینه ستاره شناسی اقتصادی

دینای اقتصاد می نویسد: وقتی صحبت از اعداد و محاسبات ریاضی در میان باشد، به سختی می شود ارتباطی با پیش گویی برقرار کرد؛ اما بیش از یک قرن از همکاری این دو می گذرد. اولین بار، حدود سال 1900 بود که فعالان اقتصاد به ستاره ها پناه بردند و چرخه های نجومی را راهنمای تحلیل ها و پیش بینی های خود قرار دادند و دانش جدیدی به نام ستاره شناسی اقتصادی پایه ریزی شده است.

این شیوه تحلیل بازار سهام را ویلیام دلبرت گن، معامله گر مشهور آمریکایی مطرح نمود. او تجارت را در انبار پنبه و ستاره شناسی را از پدربزرگش آموخت. گن به مطالعه هندسه باستانی و طالع بینی پرداخت تا متوجه شود وقایع بازار و شماره های دقیق چگونه در چرخه های مختلف زمانی تکرار خواهند شد. در آن موقع چارلز داو، اولین سردبیر روزنامه وال استریت ژورنال نوشت رفتار شاخص ها بازتاب بیم و امید سراسر بازار است. عقاید او پایه های تحلیل تکنیکی و نظریه داو امروز را تشکیل می دهد.

در سال های بعد، ورود علم ستاره شناسی به بازار سهام از نظریه فراتر رفت و امروزه بعد از گذشت یک قرن، هنوز هم چرخه نجومی با تعاریف مختلف، در بورس به کار می رود. بسیاری از افرادی که امروزه بر پایه نجوم برای بازار سرمایه پیش بینی می نمایند، بر این باورند که رفتار بازار در شرایط مشابه، یکسان است. آن ها با این ادعا که چرخه های اقتصادی تکرار می شود، بازار را تحلیل می نمایند، اما روش و ادعای آن ها تصور پیش گویی را در ذهن ایجاد می نماید؛ ادعا هایی فقط بر پایه حدس و گمان و بدون کمترین استدلال منطقی و محاسباتی.

خرافات هایی با تحلیل ریاضی

نصراله برزنی، کارشناس بازار سرمایه، درباره روش های پیش بینی فرایند ها در بورس به دنیای اقتصاد گفت: این تحلیل ها و ستاره شناسی اقتصادی، اختراع ما نبوده و از سال های دور در بورس های مختلف مورد استفاده است. این ها خرافات علمی بوده که آن ها را به ریاضی و نجوم ربط می دهیم و بعد رفتار انسان ها را با آن تحلیل می کنیم.

او با بیان اینکه در بعضی موارد این تحلیل ها نتیجه درست دارند، شرح داد: دلیل به نتیجه رسیدن این تحلیل ها، پذیرفتن پیش بینی از بعضی افراد فعال در بازار و اقتصاد است. وقتی متخصصان کامپیوتر با طراحی مدل های ستاره شناسی، زمان مناسب برای خرید را پیش بینی می نمایند، افرادی که دنبال نماینده آن ها هستند خرید انجام می دهند. بنابر این قیمت سهم افزایش می یابد. این محاسبات پایه علمی ندارد، اما تلقین به سرمایه گذار هاست و در این صورت وقتی که جمعیت قابل توجهی از پیروان این تفکرات و پیشگویی ها به یک سمت تعیین حرکت می نمایند، قیمت هم در همان جهت حرکت می نماید.

به گفته این کارشناس بازار سرمایه، فقط بحث نجوم و ستاره شناسی نیست، اصل این اتفاق ها، تحریک احساسات سرمایه گذار ها و تاثیر بر تصمیم آنهاست که در نهایت به حرکت و تغییر قیمت ها منجر می شود. او در این باره شرح داد: عده ای از احساسات و اعتماد سرمایه گذار ها سو ءاستفاده می نمایند که سود آن هم جذب هواداران بسیار است. آن ها در بسیاری از موارد، اول سهام را می خرند، سپس با ادعای اینکه زمان مناسبی برای خرید است، افراد بسیاری را برای خرید سهام موردنظر تشویق می نمایند. بنابر این بهترین فرصت را برای فروش سهم خریداری شده خودشان پیدا می نمایند.

پیشگویی مدرن در بازار سرمایه

برزنی با اشاره به اینکه آیا هنوز پیشگویی و ستاره شناسی در بازار سرمایه مورد استفاده است یا خیر، تاکید نمود: امروز این پیشگویی ها، جای خود را به روش های جدیدتر و جاافتاده تری مانند تحلیل تکنیکال داده که به باور من، هیچ پایه و اساس علمی و محاسباتی ندارد. به طور کلی تمام این رفتار ها مانند ستاره شناسی اقتصادی، نجوم و تکنیکال، پایه علمی ندارد، اما هواداران بسیاری دارد. در واقع، این گروه هایی که به پیشگویی می پردازند، رفتار های افراد و بازار را تشخیص نمی دهند، بلکه با نفوذ در میان هوادارانی که پیدا کردند، رفتار آن ها را شکل می دهند.

هرچند این کارشناس بازار سرمایه، تحلیل تکنیکال را نوعی پیشگویی در بازار سرمایه دانست که چندان منطقی به نظر نمی رسد و پایه و اصول علمی ندارد، اما این شیوه هواداران بسیاری دارد.

تاریخ، الگوی تحلیل تکنیکال است

ابراهیم قزل گل، کارشناس بازار سرمایه که خود از هواداران تحلیل تکنیکال است، می گوید تاریخ در تمام حوزه ها تکرار می شود. او در این باره به دنیای اقتصاد گفت: تحلیل تکنیکال بر اساس نظریه داو بر مبنای تکرار تاریخ نوشته شده است. به این معنا که هر اتفاقی در گذشته برای هر سهامی افتاده، می تواند در آینده نیز تکرار شود که این تحلیل بر پایه الگو های تکرارشونده خاصی انجام می شود. هر کدام از این الگو های خاص نیز، پیشینه ای تعیین دارند. تعدادی از آن ها بر اساس فرمول های ریاضی شکل می گیرند مانند نسبت فیبوناچی که تاریخچه این نسبت هم به عدد داوینچی بازمی شود. بخشی از این الگو ها نیز، قرارداد است. وقتی قراردادی در بین اجتماعی شکل گرفته و بر اساس آن حرکت می نمایند، آن الگو ترند شده و مورد استفاده اکثریت قرار می گیرد. در واقع بخش عمده ای از تحلیل تکنیکال، تصمیم گیری جمعی با توجه به قرارداد هایی است که از قدیم وجود داشته و به مرور اصلاح شده است.

این کارشناس سرمایه با تاکید بر اینکه تحلیل تکنیکال پیش گویی نیست، شرح داد: همان طور که در اسم تحلیل تکنیکال تعیین است، این شیوه به تحلیل ارزش کالا ها و افت و خیز سهام می پردازد. متاسفانه ادعای بعضی استادان، باعث شده افراد به اشتباه فکر نمایند تحلیل تکنیکال، پیش گویی می نماید؛ در حالی که در تحلیل تکنیکال اصلا پیشگویی نداریم و فقط شرایط را پیش بینی می کنیم. قزل گل درباره تکرارپذیری الگو های رفتاری در بازار و اقتصاد شرح داد: اقتصاد سردمدار تکرار و سیکل هایی است که در دوره های مختلف ایجاد می شود. در اقتصاد، به دلیل درگیری افراد بیشتری در دنیا، سیکل های بزرگی وجود دارد که آن ها نیز از سیکل های کوچک تر تشکیل شده اند که این دوره ها در بازار تکرارپذیر و قابل اندازه گیری هستند.

با این شرحات، همچنان به نظر می رسد امروز این شیوه تحلیل منتقدان بسیاری دارد. نکته ای که تحلیل تکنیکال را در نظر منتقدان به پیشگویی شبیه می نماید این است که در بسیاری موارد، تازه واردان بدون در نظر دریافت شاخص های دیگر و بدون دلیل موجه، به رسم نمودار و پیش بینی می پردازند.

صور فلکی که از بورس می گذرند

بهروز خدا رحمی، عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس و مدیرعامل گروه اقتصادی سپهر صادرات، در این مورد به دنیای اقتصاد گفت: تفاوت فاحشی میان شباهت و ارتباط علی و معلولی وجود دارد. بیشتر اتفاق هایی که در حوزه تحلیل تکنیکال می افتد از جنس شباهت است. مثلا بار ها پیش آمده که نمودار هایی که در این نوع تحلیل رسم می شود، شبیه صور فلکی است نه اینکه رابطه دقیق منطقی بین آن ها وجود داشته باشد.

این استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه ما در بازار سرمایه به دنبال پیشگویی نیستیم، شرح داد: این کار، تخصص ساحرهاست. بازار سرمایه احتیاجمند پیش بینی است. ادعای پیشگو این است که من از آینده خبر دارم و شما با دسترسی به من از آن آگاه می شوید. متاسفانه آنچه امروزه در تحلیل تکنیکال مطرح می شود، به پیشگویی نزدیک تر شده است. این موضوع هم به خاطر حضور افرادی در این حوزه است که بدون کمترین دانشی به تحلیل تکنیکال، می خواهند به طور افراطی توانمندی خودشان را در درست بودن پیشگویی ها القا نمایند.

خدارحمی درباره ورود غیرمتخصصان در شیوه تحلیل تکنیکال تاکید نمود: مشکل بسیاری از افراد افراطی که در تحلیل تکنیکال فعالیت می نمایند، این تصور اشتباه است که بدون احتیاج به دانش اقتصاد و شناخت بازار سرمایه می توانند فرایند ها را پیش بینی نمایند. حتی بدون اینکه درکی از نمودار های ترسیم شده خودشان داشته باشند. این نگاه افراطی بیش از یاری نماینده بودن، مخرب بازار سرمایه است.

این کارشناس بازار سرمایه، درباره حضور افراد سودجو در بازار سرمایه، شرح داد: تنگنا های اقتصادی، افرادی که کمی طمع داشته باشند را طعمه مناسبی برای کلاهبرداران می نماید؛ بنابراین انواع روش های اغواگری ابداع می شود. متاسفانه تحلیل تکنیکال هم راه را برای سوءاستفاده در بازار سهام باز نموده و در حال گسترش است. بسیاری از افرادی که در این شیوه به پیش بینی هم می پردازند، هیچ استدلال و دلیل منطقی برای پیش بینی خود ندارند. از طرفی، اگر بر اساس مدل خاصی نمودار خود را طراحی نموده بودند، حتما پشتوانه محکمی ارائه می کردند.