ابن رشد؛ فیلسوفی که باید از نو شناخت - مجله مستانه

وی بیش از آنکه در دنیای اسلام تاثیر بگذارد در غرب تاثیرگذار بوده است اروپاییان او را با نام اورئوس می شناسند آثار وی در قرون وسطی از عربی به لاتین و عبری ترجمه شد و در آنجا صاحب مکتب شد. مکتب او به نام خودش اوروئسیسم نامیده شد گرچه ارباب کلیسا به شدت با نشر افکار و آثار او مخالفت کردند اما این مخالفت مانع از تاثیرگذاری او نشد بعضی از متفکران اروپایی مکتب او را سرآغاز رنساس می دانند اروپائیان تا مدت ها وی را خاتم فلاسفه اسلامی تلقی می کردند.

تاثیر وی در اروپا بدان حد است که نقاش برجسته ای همچون رافائل تابلویی از او کشیده است همچنین دانته در اثر معروف خود، کمدی الهی بدو اشاره می نماید لازم به ذکر است مجسمه ای از وی همچنان در زادگاهش قرطبه اسپانیا نصب است همچنین سیارکی در آسمان با نام (8318 ابن رشد) به نام وی نام گذاری شده است.

ابن رشد به فلسفه با نگاهی غیر از نگاه ابن سینا و فارابی می نگرسیت او فلسفه شرق اسلامی را که آمیخته با کلام و عرفان و تصوف بود نقد می کرد و حوزه فلسفه را مستقل از دین می انگاشت البته بین دین و فلسفه تفاوت می گذاشت ولی به تضاد آن دو با یکدیگر قائل نبود اما ممزوج شدن این دو با یکدیگر یعنی تبدیل دین به فلسفه و فلسفه به دین را شدیداً انکار می کرد براساس همین طرز فکر کتاب هایی همچون فصل المقال در رد فصل التفرقه بین الاسلام و الزندقه امام غزالی و یا الکشف عن مناهج الادله را نگاشت.

او فلسفه را بی پیرایه می خواست به همین دلیل بود که در بین اروپاییان قرون وسطی به عنوان مهم ترین شارح ارسطو شناخته شده بود آراء و نظریات وی در رنساس تاثیر داشته است این مطلب امری غیرقابل انکار است دلیل این امر شاید نفی فلسفه اسکولاستیک و ندای بازگشت به ارسطوگرایی باشد، و این چیزی بود که اروپایی آن موقع احتیاج داشت یعنی عقلانیت صرف و بازگشت به ارزش های یونان باستان.

عجیب اینجاست که چنین شخصی تا قرون متاخر در بین مسلمانان شناخته شده نبوده است حتی فلاسفه اسلامی نیز به او بی مهری روا داشته اند. او که تنها با یک کتاب تهافت التهافات که در رد تهافت الفلاسفه غزالی نگاشت بر فیلسوفان منت گذارد که ایراداتی که تا مدت ها همچنان بر فلاسفه وارد بود را پاسخ گفت اما شرقیان هیچ نامی از وی در آثار، نقل قول ها و تذکره های خود نیاورده اند. این که آثار ابن رشد بین جوامع مسلمان قبول عام نیافته است عللی دارد. از آن دست، می توان به تفاوت نگرشی او در فلسفه با دیگر فیلسوفان به خصوص فیلسوفان شرق اسلامی بود. وی به گسست فلسفه از دین قائل بود، نیز روش شرقیان در تعامل با فلسفه را خوش نداشت که آن را با کلام و عرفان آمیخته بودند بلکه قائل به بازگشت به فلسفه ناب و اصیل بود که ارسطو در نظر او، آن بود. این شیوه نگرش در گمنامی وی بی تاثیر نبوده است، مثال تاریخی را نیز نمی توان نادیده گرفت و از کنار آنها به سادگی گذشت در جامعه ای که تفکر اشعری حاکم است و فقها و محدثین بر جامعه حکم می رانند طبیعی است آزاداندیشی، همچون ابن رشد بایکوت گردد گویند در اندلس هشتاد هزار نسخه از اثار وی سوزانده شد او که روزگاری قاضی القضات قرطبه بود تکفیر و زندانی شد. تا سرانجام عمر هم در تبعید و حبس خانگی به سر برد. اینها همه دست به دست هم داد تا ابن رشد در بین مسلمانان شخصیتی گمنام باقی بماند.