مدیریت اجتماعی کرونا - مجله مستانه

ما نباید از یاد ببریم که ماه های اولیه شیوع کرونا و بالاخص در ایام نوروز و مدتی پس از آن شاهد مدیریت بهتری بر کرونا بودیم و پس از آن وضع به وخامت گرایید. این بار نیز چنین آینده ای پیش روی ایام بعد از محدودیت هاست یا امکان دارد خستگی اجتماعی و عواقب پیش بینی نشده محدودیت ها، وضع را بدتر کنند. مدیریت کرونا شامل یک راه حل فناورانه و سخت افزاری یا همان ساختن و تزریق گسترده واکسن است؛ و گزینه های نرم افزاری زیادی را هم شامل می شود که جوهره همه آنها قطع شدن زنجیره انتقال است.

رعایت بایدهای بهداشتی نظیر زدن ماسک، شستن مرتب دست ها، حفظ فاصله اجتماعی و معیارهای حضور ایمن در مکان ها همگی برای قطع کردن زنجیره انتقال است. راه حل فناورانه دشواری علمی و فنی دارد اما راه خودش را می رود و شواهد نشان می دهد بالاخره این واکسن در حال تولید است و برخی کشورها هم یا تزریق آن را شروع کرده و یا برای تزریق گسترده آن آماده می شوند. راه حل اجتماعی اما فناوری مشخصی ندارد و همین سبب می شود مسأله از سطح دشواری به سطح پیچیدگی منتقل شود. غلبه بر پیچیدگی این مسأله - ناشی از ضرورت رعایت بایدهای بهداشتی توسط ده ها میلیون انسان که نمی توانند یا نمی خواهند آنها را رعایت کنند - امری اجتماعی است. متقاعد کردن افرادی که حوصله شان سر رفته و دیگر نمی خواهند در خانه بمانند به اینکه کماکان در خانه بمانند، تا حمایت مالی- اجتماعی از کسانی که بیشترین آسیب ها را از کرونا متحمل شده اند، همه امور اجتماعی است.

مطالعات گسترده اجتماعی در قریب یک سال گذشته از زمان بروز بیماری کرونا درباره عوامل مؤثر بر رفتار مردم در قبال این بیماری اجرا شده است و این امکان برای ما وجود دارد که از آنها برای مدیریت بیماری استفاده کنیم. برخی محققان به صراحت معتقدند مدیریت اجتماعی بیماری کرونا مسأله مدیریت اطلاعات است. برخی از اطلاعاتی که برای مدیریت بیماری لازم است عبارتند از: اطلاعات مربوط به افراد مبتلا (که برای مثال از راه تست کرونا به دست می آید)، اطلاعات رفت و آمد و ارتباطات افراد مبتلا (که از راه رصد ارتباطات یا Contact tracing) حاصل می شود، اطلاعات قابل انتقال به مردم برای جلب اعتماد و مشارکت (اطلاعات مبتلایان، مرگ و میر، اقدامات دولت و...)، اطلاعات مالی (اطلاعاتی که درباره اقدامات مالی و مالی دولت برای حفاظت مردم در برابر بیماری و مدیریت پیامدها تولید می شوند)، اطلاعات آموزشی و بهداشتی (اطلاعاتی که به مردم منتقل می شود تا خود را در برابر بیماری حفاظت کنند)، اطلاعات بین سازمانی (مجموعه اطلاعاتی که سازمان های دولتی و مدنی باید با یکدیگر به اشتراک بگذارند تا بتوانند شناخت های لازم برای مدیریت مسأله را به دست آورند).

متغیر دومی که در مطالعات اجتماعی درباره مدیریت بیماری کرونا بشدت بر آن تأکید می شود، اعتماد اجتماعی است. جلب مشارکت عمومی برای مدیریت بیماری کرونا مستلزم جلب مشارکت عمومی است. اعتماد دستاوردی نیست که به یکباره خلق شود بلکه محصول عملکرد نهادی حکومت هاست. حکومت هایی که با سطح بالاتری از اعتماد شهروندان به ایشان با کرونا روبرو شدند، کار راحت تری برای جلب مشارکت مردم داشتند، اما خود کرونا فرصتی تلخ برای خلق اعتماد است. نظرسنجی ها در اوایل شروع کرونا نشان می داد که میزان اعتماد به دولت و عملکرد آن بالاتر رفته بود و این از موفقیت نسبی اولیه نشأت می گرفت. سؤال مهم این است که دولت ها چگونه می توانند اعتماد خلق کنند؟ اعتماد تا اندازه زیادی محصول شفافیت داده ها، پاسخ گویی درست به مطالبات، ارتباط گیری مناسب و ارائه بهترین عملکرد ممکن است. اگر آمار مرگ و میر بدرستی ارائه نشوند یا ابهام های مردم درخصوص آمار پاسخ داده نشود، اعتماد خدشه بردار می شود. توجه به تجربه کره جنوبی در این خصوص درس آموز است. کره جنوبی در جریان شیوع بیماری (مِرس MERS) 186مبتلا را شناسایی کرد و 38 نفر از این تعداد مردند. دولت برای جلوگیری از توسعه ترس در جامعه عامدانه نسبت به ارائه اطلاعات پنهانکاری کرد. تحقیقات بعدی نشان داد این پنهانکاری بر شدت مسأله و ظرفیت جلب مشارکت عمومی اثر منفی داشته است.

این کشور در جریان شیوع کرونا شفافیت اطلاعاتی را در دستور کار قرار داد و هر گونه پنهانکاری را کنار گذاشت. دولت با سیاست توأمان مدیریت اطلاعات و شفافیت، حتی دوربین های مداربسته در سطح شهرها را برای ردیابی راستاهایی که افراد مبتلا طی کرده بودند به کار گرفت و فناوری هوش مصنوعی و تحلیل داده های کلان برای این منظور به کار گرفته شد. همین شفافیت اطلاع رسانی و مدیریت اطلاعات، جلب مشارکت عمومی از راستا اعتمادسازی را تسهیل کرد. جائه مون استاد اداره عمومی در دانشگاه یونسی کره جنوبی معتقد است شفافیت دولت در ارتباط گیری با مردم بر محور ریسک کرونا و جلب مشارکت ایشان، دو عامل بسیار مهم مدیریت کرونا در این کشور بوده است. راهبردی هم که امروز به غیر از استفاده از فناوری واکسن - که ممکن است تا مدت ها در دسترس ایران نباشد - پیش روی ایران است، به غیر از هر عامل دیگری، باید بر پایه شفافیت اطلاعاتی، مدیریت اطلاعات و توسعه ارتباطات ریسک با مردم بنا شود. به کار بستن مدیریت مناسب اطلاعات و تولید شفافیت منجر به اعتمادسازی است که زمینه مساعدتری برای برخوردهای بازدارنده تر با کسانی که از محدودیت ها یا باید های مدیریت کرونا تخطی می کنند، فراهم می آورد. کاربست سختگیرانه محدودیت ها و برخورد با عدول کنندگان از آنها در شرایط فقدان اعتمادسازی در اکثریت جامعه، نتیجه معکوس خواهد داشت.

*عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی

منبع: ایران