شب ادراری در بزرگسالان؛ دلیل، تشخیص و درمان - مجله مستانه

شب ادراری معمولا در بچه ها شایع تر از بزرگسالان است. حدود یک چهارم از جمعیت بچه ها این مشکل را تجربه می نمایند. با رشد مثانه، شب ادراری در بیشتر بچه ها بهبود پیدا می نماید. اما شب ادراری بزرگسالان چگونه است؟ دلیل بی اختیاری ادراری بزرگسالان چیست؟ آیا راهی برای درمان آن وجود دارد؟ در این مطلب سعی نموده ایم به تمام سوالات درباره شب ادراری بزرگسالان پاسخ دهیم.

شب ادراری حدود 1 تا 2% بزرگسالان را تحت تاثیر قرار می دهد. بیماری هایی مانند بیش فعالی مثانه، دیابت، آپنه خواب یا عفونت ادراری باعث این مشکل می شوند. درمان شب ادراری به اندازه درمان بیماری های قلبی مهم است. زیرا فرد به دلیل بی اختیاری در کنترل ادرار، ممکن است حتی نتواند در اجتماع حاضر گردد. از طرفی صحبت کردن درباره این مشکل برای بزرگسالان کار ساده ای نیست. بسیاری از افراد به خاطر شرمی که از این موضوع دارند به پزشک هم مراجعه نمی نمایند.

واقعیت این است که جای نگرانی وجود ندارد و با پیگیری ریشه شب ادراری، امکان درمان و کنترل آن وجود دارد.

شب ادراری بزرگسالان می تواند نتیجه یکی از موارد زیر باشد:

مسائل هورمونی

مثانه کوچک

عضلات بیش فعال

سرطان

دیابت شیرین

وقفه تنفسی در خواب

مصرف برخی از داروها

عوامل ژنتیکی

اختلالات عصبی

انسداد در دستگاه ادراری

عفونت مجاری ادراری

آناتومی بدن

در ادامه درباره آنها بیشتر شرح خواهیم داد.

مسائل هورمونی: هورمون آنتی دیورتیک (ADH) به کلیه ها پیغام می دهد که فراوری ادرار را کم نمایند. در شب، بدن اندازه بیشتری از این هورمون را فراوری می نماید تا راحت تر بخوابید. با این کار، دیگر احتیاجی نیست که در طول خواب برای ادرارکردن بیدار شوید.

این هورمون در بدن برخی از افراد به اندازه کافی ترشح نمی گردد. برای همین محتمل است که این افراد در طول شب ناخواسته ادرار نمایند و دچار شب ادراری شوند. مسائل هورمونی مختلف می توانند دست به دست هم بدهند و موجب بی اختیارشدن فرد در زمینه کنترل ادرار در خواب شوند از طرفی دیگر می توان با کنترل مسائل هورمونی این مشکل را برطرف کرد. با آزمایشی ساده، امکان ارزیابی سطح هورمون آنتی دیورتیک در خون وجود دارد.

اگر سطح این هورمون در بدن کم باشد، پزشکان داروهایی مانند دسموپرسین (desmopressin) تجویز می نمایند. این دارو هورمون آنتی دیورتیک مصنوعی است که در آزمایشگاه فراوری می گردد.

مثانه کوچک: منظور از مثانه کوچک این نیست که اندازه مثانه فرد بزرگسال مبتلا به شب ادراری کوچکتر از دیگران است. بلکه به این معنی است که فرد دارای مثانه ای با حجم معمولی است اما حتی پرشدن آن با حجم اندکی از ادرار هم باعث احساس احتیاج به دفع می گردد.

این موضوع باعث می گردد که فرد در طول روز و به ویژه شب، بارها احتیاج به دفع ادرار داشته باشد. کنترل این شرایط در هنگام خواب گاهی سخت می گردد و شب ادراری رخ می دهد.

تمرین هایی برای مدیریت شب ادراری ناشی از مثانه کوچک وجود دارد. برای مثال، فرد با نگه داشتن ادرار در بازه های زمانی طولانی سعی می نماید که این عضو را به عملکرد معمولی عادت بدهد. برخی از افراد هم برای جلوگیری از شب ادراری در طول شب، ساعتشان را کوک می نمایند تا در فواصلی از شب بیدار شوند.

عضلات بیش فعال: ماهیچه های دترسور (Detrusor) ماهیچه های مثانه هستند. این عضلات در زمان پرشدن مثانه آرام اند و در زمان تخلیه منقبض می شوند. اگر انقباض در زمان نامناسبی صورت بگیرد، امکان دارد که کنترل ادرار سخت گردد. به این حالت، بیش فعالی عضلات گفته می گردد. چنین شرایطی در نتیجه تبادل سیگنال های عصبی غیرعادی میان مثانه و مغز یا تحریک شدن مثانه با محرک هایی نظیر الکل، کافئین یا برخی داروها به وجود می آید. مصرف مواد ذکرشده از ثبات مثانه کم می نماید و باعث می گردد که احتیاج به دفع ادرار در شما زیاد گردد.

سرطان: تومورهای موجود در مثانه یا پروستات هم موجب انسداد مجاری ادراری می شوند. چنین چیزی می تواند دلیل شب ادراری در بزرگسالان باشد. برای تشخیص سرطان احتیاج به معاینه فیزیکی و تصویربرداری وجود دارد. با بیوپسی (biopsy) یا همان نمونه برداری از تومورهای موجود در بدن، شرایط آنها آنالیز می گردد. با درمان های موجود، امکان کوچک کردن یا حذف تومورها هم وجود دارد. با از بین رفتن تومورها شب ادراری بزرگسالان هم بهبود پیدا می نماید.

دیابت شیرین: ابتلا به دیابت شیرین هم می تواند باعث تغییراتی در ادرار کردن گردد. زمانی که قند خون بالا می رود، حجم ادرار زیاد می گردد چون کلیه ها برای تنظیم سطح قند کوشش زیادی می نمایند. فعالیت زیاد کلیه ها یکی از دلایل شب ادراری بزرگسالان است. فعالیت زیاد کلیه ها موجب افزایش حجم ادرار (3 لیتر در هر روز) و دفع در تعداد دفعات پرشمار در طول شبانه روز می گردد. درمان دیابت شیرین مسائلی مانند شب ادراری را برطرف می نماید.

برای درمان این نوع از دیابت باید مجموعه ای از روش ها از جمله تغییر در سبک زندگی انجام گردد. در کنار این روش، تزریق انسولین و مصرف داروهای خوراکی هم گزینه های دیگر هستند. روند درمان دیابت به نوع آن و شرایط عمومی بیمار وابسته است.

وقفه تنفسی در خواب: این مشکل نوعی اختلال خواب است که باعث توقف و آغاز مجدد تنفس به طور مکرر می گردد. نتایج یک تحقیق نشان می دهند که برخی از افراد مبتلا به وقفه تنفسی خواب یا آپنه، دچار شب ادراری بزرگسالان می شوند. با شدیدشدن وقفه تنفسی در خواب، احتمال شب ادراری هم بیشتر می گردد. روش های درمانی مانند فشار جریان هوای همیشه مثبت وجود دارند که باعث بهبود وقفه تنفسی در خواب می شوند. درمان این مشکل می تواند مسائل ثانویه و عوارض آن مانند شب ادراری در بزرگسالان را کاهش دهد.

مصرف برخی از داروها

برخی از داروها می توانند باعث افزایش ادرار و بیشترشدن انقباضات مثانه شوند. این موضوع هم یکی از دلایل شب ادراری در بزرگسالان است. داروهای خواب و درمان روان پریشی چنین مسائلی را به وجود می آورند. تغییر داروها می تواند باعث کاهش عوارضی مانند ادرارکردن در طول شب گردد. البته نباید هیچ دارویی بدون نظر پزشک متوقف گردد. اگر مصرف داروها ضروری باشد، اِعمال تغییراتی مانند سبک زندگی می تواند به کنترل ادرار شبانه یاری کند.

عومل ژنتیکی

ژنتیک عامل مهمی در شب ادراری است. این موضوع در بسیاری از خانواده ها دیده می گردد و ارثی است. هنوز معین نیست که چه ژن هایی باعث چنین شرایطی می شوند اما اگر شما والدینی دارید که دچار شب ادراری بوده ، احتمال بروز آن در شما بیشتر از دیگران خواهد بود.

قبل از آنکه پزشکان درباره دلیل و دلایل شب ادراری بزرگسالان تصمیم بگیرند، معاینات و آزمایش های مختلفی انجام می دهند. برای درمان مواردی که دلیل مشکل شفاف و روشن نیست، روند درمان براساس برطرف عوارض و علائم ناشی از شب ادراری پیش می رود. برای مثال، سعی می گردد با تغییر سبک زندگی فرد یا داروهایی که مصرف می نماید، شب اداری در او کنترل گردد.

اختلالات عصبی

مسائل و اختلالات عصلی زیر می توانند در بروز شب ادراری بزرگسالان اثر داشته باشند:

ام .اس (MS)

پارکینسون

اختلالات صرع

این بیماری ها در بروز شب ادراری نقش دارند. درمان آنها می تواند عوارضی مانند ادرار بی اختیار شبانه را از بین ببرند. اگر شب ادراری از بین نرود، پزشکان درمان های ویژه ای را آغاز می نمایند؛ برای مثال، سبک زندگی یا داروهای بیمار را تغییر می دهند.

انسداد در دستگاه ادراری

انسداد هم عاملی برای ایجاد نقص در جریان خروج ادرار است. دلایل مسدودشدن جریان ادرار ریشه در مواردی مانند گزینه های زیر دارد:

سنگ کلیه

سنگ مثانه

تومورها

این ها می توانند تخلیه ادرار را با مشکل روبرو نمایند و در شب باعث شب ادراری و نشت ادرار شوند.

وجود سنگ و تومور فشارهایی ایجاد می نماید و باعث انقباض غیرضروری ماهیچه های مثانه می گردد. چنین چیزی موجب شب ادراری و بی اختیاری در ادرار می گردد. گاهی اوقات، احتیاج به عمل هایی برای شکستن یا برداشتن سنگ ها وجود دارد. سنگ های ریز و کوچک خودشان دفع می شوند.

روش های درمانی سرطان هم باعث کوچک شدن اندازه تومورها می گردد. گاهی هم احتیاج به برداشتن تومور با جراحی است. با برطرف انسداد، کنترل ادرار راحت تر می گردد و شب ادراری از بین می رود یا کمتر می گردد.

عفونت مجاری ادراری

اگر مجاری ادراری عفونت نمایند هم امکان وقوع شب ادراری بزرگسالان قوت می گیرد. چنین مسئله ای باعث التهاب و آزردگی مثانه می گردد. اگر دلیل شب ادراری عفونت مجاری ادراری باشد، با درمان آن مشکل برطرف خواهد شد و شاهد بی اختیاری ادرار در طول شب نخواهید بود. با مراجعه به پزشک و یافتن دلیل عفونت ادراری، امکان درمان به وجود می آید.

آناتومی بدن

ادرار از کلیه ها به میزنای و بعد به مثانه وارد می گردد. زمان دفع ادرار که می رسد، مثانه منقبض می گردد و ادرار را به مجرای دفع می فرستد. اگر هر بخشی از این سیستم تنگ و پیچ خورده باشد یا حالتی عادی نداشته باشد، ادرارکردن سخت می گردد و مسائلی نظیر شب ادراری رخ می دهند. پزشکان با یاری گرفتن از روش هایی مانند تصویربرداری و سونوگرافی به ساختار شبکه دفع ادرار نگاه می نمایند تا عادی یا غیرعادی بودن آن را آنالیز نمایند.

برخی از مسائلی که مربوط به شکل و آناتومی دستگاه دفع است با جراحی برطرف می شوند. در موارد دیگر، پزشکان به بیمار توصیه هایی درباره تغییر سبک زندگی و داروهای مصرفی می نمایند تا مشکل ادرار در طول شب از بین برود.

تشخیص شب ادراری بزرگسالان

بنا به شرایط هر بیمار، پزشکان از روش های زیر برای تشخیص دلیل شب ادراری استفاده می نمایند:

معاینه فیزیکی

آنالیز علائم موجود مانند سابقه خانوادگی، حجم مایعات مصرفی، عادات فرد در دفع ادرار

آزمایش ادرار برای آنالیز عفونت یا ابتلا به دیابت

تصویربرداری از کلیه و مثانه برای آنالیز ساختار مجاری ادراری

آزمایش های دیگر برای آنالیز شرایط مجاری ادراری

دلیل شب ادراری در بزرگسالان و روش های درمان آن

درمان شب ادراری بزرگسالان

درمان و داروی شب ادراری بزرگسالان چیست و چطور می توان شب ادراری را متوقف کرد؟ درمان های شب ادراری به سه دسته کلی تقسیم می شوند:

تغییرات سبک زندگی

درمان با دارو

جراحی

تغییر سبک زندگی

کنترل مصرف مایعات؛ با مصرف کمتر مایعات از بعدازظهر به بعد می توانید شب ادراری را کنترل کنید. بهتر است که بیشتر آب و مایعات مورداحتیاجتان را صبح ها بهره ببرید که مراجعه به دست شویی و تخلیه راحت تر است.

بیدارشدن در شب؛ با کوک کردن ساعت برای بیداری در نیمه های شب هم مانع از ادرارکردن در رختخواب می شوید. اگر 1 تا 2 بار در شب بیدار شوید و به دست شویی بروید، احتمال اینکه رختخوابتان خیس گردد، کم خواهد شد.

برنامه ریزی برای دفع؛ در طول روز از برنامه ای معین برای دفع ادرار پیروی کنید تا مثانه تان را تحت کنترل درآورید. پیش از خواب هم حتما به دست شویی بروید.

کاهش محرک های دفع ادرار؛ از مصرف محرک های مثانه و ادرار مانند کافئین، الکل، شیرین نماینده های مصنوعی و نوشیدنی های شیرین پرهیز کنید.

درمان قطعی شب ادراری بزرگسالان با دارو

بنا به اینکه چه عاملی باعث شب ادراری می گردد، درمان هم متفاوت خواهد بود. براساس ریشه بروز این مشکل، می توانیم بگوییم که درمان قطعی شب ادراری بزرگسالان وجود دارد یا خیر. داروهای شب ادراری بزرگسالان چیست؟

از جمله داروهایی که با برطرف مشکل ریشه ای موجب توقف شب ادراری می شوند می توان به موارد زیر اشاره نمود:

آنتی بیوتیک ها؛ برای درمان عفونت مجاری ادراری استفاده می شوند.

آنتی کولینرژیک (anticholinergic)؛ این داروها می توانند ماهیچه های آزرده و آسیب دیده مثانه و بیش فعالی آنها را کنترل نمایند.

دسموپرسین استات (desmopressin acetate)؛ این دارو برای افزایش هورمون آنتی دیورتیک استفاده می گردد. مصرف آن باعث کاهش فراوری ادرار از سوی کلیه ها در طول شب می گردد.

مهارنماینده 5α-ردوکتاز؛ این داروها هم باعث کوچک شدن پروستات و در نتیجه، کنترل دفع ادرار شبانه می شوند.

به طور کلی دارو یا قرص شب ادراری بزرگسالان وجود ندارد؛ بنا به مسئله ای که باعث بروز ادرار شبانه می گردد، پزشکان دارویی مناسب برای برطرف مشکل ریشه ای و عوارض آن تجویز می نمایند. در نتیجه، شب ادراری هم کنترل می گردد.

جراحی

جراحی یکی از روش های متداول برای درمان شب ادراری بزرگسالان است که البته به چند روش مختلف انجام می گردد که عبارتند از:

تحریک عصب ساکرال (SNS)؛ در طول این عمل، پزشک قطعه ای کوچک را در مثانه کار می گذارد تا با فرستادن سیگنال هایی به ماهیچه های مثانه مانع از انقباض غیرضروری آنها گردد.

سیتوپلاستی (Clam cystoplasty)؛ در این روش، پزشکان با بازکردن مثانه در آن تکه ای از ماهیچه های روده را وارد می نمایند. این ماهیچه اضافی به مثانه ثبات بیشتری می دهد و ظرفیت و کنترل ادرارش را بهبود می بخشد.

مایوکتومی دترسور (Detrusor myectomy)؛ ماهیچه های دترسور انقباض ماهیچه ها را کنترل می نمایند. با مایوکتومی، تعدادی از این ماهیچه ها برداشته می شوند و انقباض های کمتری رخ می دهد.

ترمیم پرولاپس یا افتادگی لگن؛ این روش در زنانی انجام می گردد که اندام های فراوری مثلشان از مکان خود تغییر موقعیت داده و به مثانه فشار وارد می نمایند.

منبع: روزیاتو